Хүүхдийг зодож шийтгэхийг таслан зогсоохын төлөө дэлхийн өдөр жил бүрийн дөрөвдүгээр сарын 30-ны өдөр тохиодог. Энэхүү өдөр эцэг, эхчүүдийг хүүхэдтэйгээ хэрхэн харилцаж, хүмүүжүүлж байгаагаа эргэцүүлэн бодох, хүн бүрт хүүхэд хүмүүжүүлэх эерэг аргуудыг эрэлхийлэхийг уриалдаг билээ. Уг өдрийг хүүхдийн эсрэг хүчирхийллийг нийгмээрээ үл тэвчих, хүүхдийн бие махбод, сэтгэл санааны шийтгэлийг таслан зогсоохын чухлыг олон нийтэд сануулах зорилгоор анх 1998 онд АНУ-д санаачилжээ. Улмаар бусад улс орнууд 2001 оноос нэгдэж, дэлхий нийтээрээ тэмдэглэдэг болсон юм. Манай улсад 2006 оноос “Хүүхдийг Ивээх Сан”-гийн (Save the chil­dren) санаачилгаар тэмдэглэж эхэлсэн ба тус байгууллагаас хүүхдийг зодож шийтгэхийг таслан зогсооход чиглэсэн олон нийтийн нөлөөллийн ажлуудыг зохион байгуулж, хүүхдийн эсрэг хүчирхийллийг бүхий л орчинд хуулиар хориглохыг ухуулан сануулсаар иржээ. Дашрамд дурдахад 2016 онд батлагдсан Монгол Улсын Хүүхдийн эрхийн тухай болон, Хүүхэд хамгааллын тухай хуульд хүүхдийг нийгмийн бүхий л орчинд зодож шийтгэхийг хориглосон бөгөөд хүүхдийг зодож шийтгэхийг хориглосон дэлхийн 49 дэх улс болсон юм.

Энэ хүрээнд “Хүүхдийг Ивээх Сан”-гаас (Save the children) “Хүүхдэдээ бахархан дуурайх аав, ээж нь байя” уриан дор олон нийтэд хүүхдийн эсрэг хүчирхийллийн талаар мэдлэг, мэдээлэл түгээх, тэдний хандлагыг өөрчлөхөд чиглэсэн хүүхэд хамгаалал, хөгжил, эрүүл мэндийн сэдвүүдээр Явуухулангийн цэцэрлэгт хүрээлэнд мэргэжлийн зөвлөх үйлчилгээг хамтрагч байууллагуудын хамт үнэ төлбөргүй зөвлөгөө өгсөн юм.

Хүүхэд хамгаалал, хүүхдийн эрхийн засаглал хөтөлбөрүүдийн менежер Б.Дарьхандтай ярилцлаа.

-Хүүхдийг хүмүүжүүлэхэд эцэг эхчүүд нэн тэргүүнд юунд анхаарах хэрэгтэй вэ?

-Хүүхэд таныг харж суралцдаг, сонсож хүмүүждэг, ажиглан дуурайдаг учраас хүмүүжүүлэх эерэг аргуудыг өдөр тутам хэрэглэхийг “Хүүхдийн Ивээх сан” уриалж байгаа юм. Хүүхэд зодуулж шийтгүүлснээрээ сайн хүн болдоггүй. Харин ч дахиж зодуулах вий гэсэн аймхай хулчгар өөртөө итгэлгүй хүн болж өөрчлөгддөг. Аливааг хүчээр шийдэх хандлагатай, түрэмгий догшин болж хувирдаг. Цаашлаад сурах чадвар нь муудах, өсвөр насандаа архи тамхи мансууруулдаг бодист донтох хандлагатай болдог гэдгийг сэтгэл зүйчид олон судалгаагаар нотолсон байдаг. Хүүхдийг зодож шийтгэх нь хүмүүжлийн арга биш. Нэн тэргүүнд хүүхэд ямар хүн болох нь эцэг эхээс шууд хамааралтай. Эцэг эхчүүд хүүхдээ хүмүүжүүлж байна гээд зодож шийтгэх арга хэрэглэдэг. Гэтэл хүүхдийг хүмүүжүүлнэ гэдэг өөр асуудал шүү дээ. Хүүхдийг эерэг аргаар хүмүүжүүлэх таван зарчмыг бид санал болгодог. Нэн тэргүүнд хүүхдээ ямар хүн болоосой гэж хүсч байна, тэр бүхий холын зорилгоо тодорхойлох хэрэгтэй. Өдөр тутам тулгарах асуудлыг уурлаж бухимдалгүйгээр шийдэж байх нь зүйтэй. Эцэг эх, томчууд хүүхдээ хорвоо ертөнцтэй танилцуулах, амьдрах арга ухааныг зааж өгөх анхны багш нь байдаг. Тиймээс шинэ зүйлийн учир шалтгааныг тайлбарлан таниулж, хүүхдийг амжилт гаргахад дэмжиж, санал бодлыг нь сонсон зодож шийтгэдэггүй, харин зааж зөвлөн, дэмжин тусалдаг байх ёстой. Хүүхэд бүр өөр өөрийн гэсэн онцлогтой. Томчууд бид үүнийг ойлгож мэдэх хэрэгтэй. Ямар нэгэн асуудал гарвал дээрх зарчмуудын дагуу эерэгээр хамтдаа шийдвэрлэх хэрэгтэй. Энэ таван зарчмыг эцэг эхчүүд хэвшүүлмээр байна. Хүүхдийнхээ дэргэд хэлэх үг, хийх үйлдлээ анзаарч байх хэрэгтэй. Наад зах нь хүүхдийнхээ дэргэд тамхи татахгүй байх. Өөрсдийн зан үйлийнхээ хандлагыг өөрчлөх хэрэгтэй. Гэр бүлийн нэг гишүүний таагүй уур амьсгал бүгдэд нь нөлөөлдөг гэдгийг анхаарах нь чухал.

-Хүүхэдтэйгээ харилцахад хүүхдийн насны онцлогийг анхаарах хэрэгтэй гэсэн?

-Нэн тэргүүнд хүүхдийнхээ онцлогийг эцэг эхчүүд мэдэж байх нь зүйтэй. Би хүүхдээ ойлгож байна уу гэдгээ мэдэх хэрэгтэй. Хөгжил нь зөв явагдаж байна уу гэдэг ойлголттой байх нь чухал. Эцэг эхчүүд гэр бүл дотроо хүүхэдтэйгээ харилцдаг ойлголцдог дэмждэг гэж хэлдэг. Харин сургууль, цэцэрлэг дээрээ өөр зан үйл сураад байна гэдэг л дээ. Янз янзын асуудал ярьж ирдэг. Хүүхдийн нас насны онцлогтой холбоотой. Эцэг эхийн анхаарал халамж хэрэгтэй байгааг хүүхэд зөрүүдэлж анхаарлыг нь татах байдлаар илэрхийлдэг. Орчин цагт эцэг эхчүүд зав маш бага болчихсон. Гэртээ дүрэм зохиогоод хүүхдэдээ цаг зав гаргах хэрэгтэй.

-Тусгай хэрэгцээтэй хүүхэд гэж яриад байна?

-Тусгай хэрэгцээтэй хүүхэд гэхээр сургууль гэр бүлийн орчинд бие эртхний бэрхшээлээсээ үүдээд хэн нэгний тусламж хэрэгтэй болчихсон хүүхдүүд байдаг. тусламж шаардлагатай болчихсон хүүхдийг хэлж байгаа. Гэр бүлийн орчинд эхлээд ямар дэмжлэг туслалцаа хэрэгтэй байгааг эцэг эхчүүд анзаарах хэрэгтэй. Заримдаа тусгай хэрэгцээ үүсч байгаа, үгүйг ажиглах хэрэгтэй. Мэргэжлийн хүнээс зөвлөгөө авч, түүний дагуу арга хэмжээ авах хэрэгтэй.

-Хүүхдийн аль насанд илүү их анхаарал халамж шаардагддаг вэ?

-Бүх л насны хүүхдүүдэд анхаарал хэрэгтэй. Эцэг эхчүүд хамгийн түрүүнд 3-5 настай хүүхдүүдийн талаар асууж байна. Энэ насанд хүүхэд маш их хөдөлгөөнтэй болдог. Дээрээс нь бүхий л зүйлийг өөрөө таньж мэдэх хүсэл нь давамгайлсан байдаг. Үүнийг ээж аавууд маань ойлгох хэрэгтэй. Энэ бол гаж биш юм аа. Хүүхдийн насны онцлогийг ойлгох нь чухал юм аа гэдгийг хэлж байгаа юм. Хүүхдэдээ үйлдлээрээ үргэлж тусална гэдгээ мэдрүүлэх нь зүйтэй. Энэ насанд юм болгоныг барьж мэдэрч үзэх хүсэлтэй байдаг учраас аль нь болно, болохгүй гэдгийг ярьж ойлгуулах нь хамгийн чухал. Хэлж ойлгуулсан тохиолдолд тэр болгон биднээс зөрөөд байдаггүй. Мөн өсвөр насанд их эмзэг болдог. Энэ үед найз шиг нь илэн далангүй байгаарай. Сайн ярилцах хэрэгтэй шүү гэдгийг хэлж байгаа юм. Хүүхэд ээж, аавтайгаа ойр дотно ярилцаад ирэхээрээ дараа дараагийн асуудлууд нь амар хялбар болно.

Эх сурвалж: www.dnn.mn