УИХ-ын чуулганы хуралдаан дээр Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Оюутолгой бол зөвхөн Монгол Улс, “Рио Тинто” хоёрынх биш юм байна билээ” хэмээн ярьсан юм. Оюутолгой төс­лийн 34 хувийг Монголын Засгийн газар эзэмшдэг. Ха­рин хуучнаар “Айвенхоу Майнз” буюу “Turquoise Hill Resources” 66 хувийг нь мэдэлдээ авсан. “Turquoise Hill Resources”-ийн хувьцааны 50.8 хувь нь “Рио Тинто” компанийн мэд­лийнх. Үлдсэн 49.2 хувь нь аль газрын хэний ямар ком­панийн мэдэлд байдаг юм бол.

“Turquoise Hill Resources”-ийн хувьцааны 10.1 хувь нь Роберт Фрийдландынх. Тэрбээр нэгэн цагт энэ ком­панийг тэргүүлж явсан ч хувьцааныхаа дийлэнх хувийг “Рио Тинто”-д худалдсаныхаа дараа ажлаа хүлээлгэн өгсөн юм.

Оюутолгойтой холбоотой хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулж, хожим нь “Рио Тинто”-д хувьцаагаа худалдсанаас нь түүнийг гигант компани болон монголчуудын хооронд зуучлагчийн үүрэг гүйтгэсэн гэж дүгнэж болохоор байна. Өөрөөр хэлбэл, бид шууд “Рио Тинто”-той харьцахын оронд Р.Фрийдландаар зуучлуулсан түүх­тэй. “Turquoise Hill Resources”-ийн өөр нэг хувьцаа эзэмшигч нь “Fidelity Investments”. Нийт хувьцааны 4.6 хувийг эзэмшдэг тус газар нь санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлдэг үндэстэн дамнасан корпораци юм. Брокерын үйлчилгээ, тэтгэврийн сан болон баялгийн менежмент, хувьцааны арилжаа, амь даатгал зэрэг салбарт үйл ажиллагаагаа явуулдаг байна. “Turquoise Hill Resources”-ийн жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн нэг болох “Caisse de Depot” нь 4.1 хувийг эзэмшдэг.

Сингапурын Засгийн газрын хөрөнгө оруулалттай “Temasek Holdings” корпораци “Turquoise Hill Resources”-ийн хувьцааны 3.6 хувийг мэдэлдээ авсан. Тус ком­панийн хувьд санхүү, харилцаа холбоо, хэвлэл мэдээлллийн хэрэгсэл, технологи, үйлдвэрлэл, эр­чим хүч гэх мэт бүхий л салбарт хөрөнгө оруулалт хийдэг байна. Зээлжилтийн зэрэг тогтоодог “Standart & Poor’s” агентлагаас “AAA” зэрэг авсан цөөхөн ком­панийн нэг нь. Америкийн Ко­лорадо мужийн Денверт байрлах “Janus Capital” хэмээх хөрөнгө оруулалтын пүүс “Turquoise Hill Resources”-ийн хувьцааны 3.6 хувийг эзэмшдэг. Лондон, Ми­лан, Токио, Хонконг, Мелбурн, Сингапурт салбараа бай­гуулсан энэхүү компанийн хувьд гол­дуу хөрөнгө оруулалт хийдэг аж.

Америкийн хөрөнгө оруулалтын компани болох “Legg Mason”-ы салбар “Mason Capital” “Turquoise Hill Resources”-ийн 1.6 хувийг мэдэлдээ байлгадаг. Дотоодын болон олон улсын эрсдэлийн менежмент чиглэлээр хөрөнгө оруулалт хий­дэг. Мэрлиндэд 1899 онд анх бай­гуулагдсан бөгөөд дэлхийн хэмжээнд хөрөнгийн менежмент хийдэг 18 дахь том компани нь болжээ. Харин Манхеттэнд төв­тэй, санхүүгийн үйл-чилгээ үзүүл­дэг үндэстэн дамнасан кор­пораци “Citigroup”-ийн салбар “Citi Corporate & Investment Ban-king” нийт хувьцааны 1.5 хувийг эзэмшдэг байна. Америкт төвтэй “RS Investment” компани “Turquoise Hill Resources”-ийн хувьцааны 1.1 хувийг эзэмшдэг. Хөрөнгө оруулал­тын менежмент хий­дэг тус компани нь олон улсын үнэт цаасны зах зээлийн томоохон тоглогчдын нэг аж.

“Голдман Сакс” хөрөнгө оруулалтын банк “Turquoise Hill Resources”-ийн хувьцааны 1.5 хувийг эзэмшдэг. “Голдман Сакс”-ын хувьд Монгол Улстай олон талаараа холбогдсон газар. Нэлээд хэдэн жилийн өмнө “Монголд казино бай­гуулбал хөрөнгө оруулалт хий­хэд бэлэн” хэмээн тус банкны нэгэн банк, санхүү хариуцсан ажилтан нь хүртэл мэдэгдэж байсан юм. “Монгол газар” компани Овооттолгойг барьцаалж “Голдман Сакс”-аас зээл авч байлаа. Мөн “Голд­ман Сакс”-аас санхүүгийн зөв­лөгөө өгөх, аудит хийх нэрээр манай олон компани 100 мянгаас нэг сая ам.долларын хөлс төлдөг гэх албан бус мэдээлэл байдаг. Харин сан­хүүгийн хямралын жилүүдэд чанаргүй моргейжийн зээлүүдэд батал­гаа гаргаж, эдийн засгийг хям­раасан гэх үндэслэлээр АНУ-ын хууль сахиулагчид “Голдман Сакс”-т торгууль ногдуулж байсан юм.

Дээрх компаниудаас гадна томоохон сангууд “Turquoise Hill Resources”-ийн хувьцааны тодорхой хувийг эзэмшдэг. Тэдний дунд Канадын тэтгэврийн сан тэргүүтэй олон байгууллага багтжээ. Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн хэлж бай­санчлан Английн тэтгэврийн сан ч байдаг бололтой. Харин манай тал энэ мэтчилэнгийн жижиг хөрөнгө оруулагчдын хувьцааг худалдаж авах замаар эзэмшлийн хувиа 51 хувьд хүргэх боломжтой хэмээн ярьсан нь тийм ч хялбар зүйл биш гэдэг нь ойлгомжтой байна.

Өмнө нь “Рио Тинто” болон тухайн үед “Айвенхоу Майнз” хэмээн нэрлэгдэж байсан “Turquoise Hill Resources”-ийн хооронд  маргаантай асуудал олон гарч байв. Тухайн үеийн “Айвенхоу Майнз” дахь эзэмшлийн хувиа нэмэгдүүлэх хүсэлтэй байсан “Рио Тинто”-д Р.Фрийдланд саад болж байлаа. Тэрбээр жижиг хувцаа эзэмшигчдийн эрхийг хүндэтгэх ёстой гэх шаардлага тавьж, үүгээрээ шалтаглан “Рио Тинто”-д нэмж хувьцаа худалдахгүйг хичээж бай­лаа. Тэр үед дурьдагдаж байсан мөнөөх жижиг  хувьцаа эзэмшигчид гэгч нь дээр дурьдсан компаниуд юм. Үүнтэй холбоотой маргаан даамжирсаар сүүлдээ талууд олон улсын арбитрын шүүхэд хандсан. Гэвч шүүхийн шийдвэр “Рио Тинто”-гийн талд гарснаар маргаан шийдвэрлэгдсэн билээ. Тэр ч бай­тугай энэ хэрэг явдлын дараа Роберт Фрийдланд “Рио Тинто”-гийн зөвшөөрөлгүйгээр “Turquoise Hill Resources”-ийн жижиг хувьцааг худалдах эрхгүй болж байв.

Эндээс харахад Оюутолгойн эз­дийн хэлхээ холбоо Ази, Америкийг хэр­жээ. Үүнийг Ерөнхий сайд өөрийн мэдээллээр нотолсон билээ.

Т.Элиса