-Хуванцар саванд айраг, сүү зэргийг хадгалах тусам химийн бодис нэмэгддэг нь тогтоогдлоо-

Сүүлийн үед хүний эрүүл мэндэд чимээгүй хор уршиг тарьж буй нэгэн зүйл бий болоод удаж байгаа билээ. Энэ бол хуванцар сав. Иргэдэд эрүүл мэндэд хортой хар тугалгын агууламж нь өндөр гэдгийг мэдсээр байж өнөөг хүртэл хэрэглэсээр байгаа нь харамсалтай.

Иргэд ундны ус, айраг, сүү, цагаан идээгээ хадгалах, тээвэрлэх  зориулалтаар иргэд  болон  хүнсний  чиглэлийн  үйл  ажиллагаа  эрхлэгчид  өргөн  хэрэглэж  байгаа хуванцар  саванд  хүнсний  бүтээгдэхүүн, ундны  ус  хадгалахад  тухайн  савнаас  химийн бодисын шилжилт байгаа эсэхийг тогтоох зорилгоор холбогдох шинжилгээг Мэргэжлийн хяналтын газраас хийжээ.

Шинжилгээ хийхдээ Нарантуул худалдааны төвд худалдаалагдаж буй 10-120 литрийн багтаамжтай, иргэдийн дунд өргөн хэрэглэгддэг долоон төрлийн хүнсний зориулалтын бус хуванцар савнаас дээж авч МХЕГ-ын Хүнсний аюулгүй байдлын Үндэсний лавлагаа лабораторид шинжлүүлсэн байна.

Шинжилгээгээр хуванцар саванд хадгалсан усан дахь аммиакийн агууламж стандартад заасан зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс 27 дахин их гарсан бөгөөд хадгалах хугацаа нэмэгдэх тусам химийн бодисын шилжилт нэмэгдэж байгаа нь тогтоогджээ.

Хуванцар саванд хадгалсан сүүнд хар тугалга стандартад заасан зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс 3-4 дахин их, айраганд 4,4 дахин их агууламжтай гарчээ.

- Аммиакийн  агууламж өндөр гарчээ -

Хуванцар  саванд  хонуулсан  усанд  хийсэн  шинжилгээний  дүнг  төвлөрсөн сүлжээний  усанд  хийсэн  шинжилгээний  дүнтэй  харьцуулахад  төмрийн  агууламж 2 дахин их /төвлөрсөн  сүлжээний  усанд -  0,11мг/л, хуванцар  саванд  хадгалсан  усанд -  0,24 мг/л/, нитритийн  агууламж 11 дахин  их /төвлөрсөн  сүлжээний  усанд  -  0,01 мг/л, хуванцар саванд  хадгалсан  усанд  -  0,11 мг/л/, аммиакийн  агууламж 48 дахин  их /төвлөрсөн сүлжээний усанд - 0,17 мг/л, хуванцар саванд хадгалсан усанд - 8,23 мг/л/ гарсан байна. Хуванцар  саванд  хадгалсан  усан  дахь  химийн  элемент  төмөр  болон  нитритийн агууламж  нь  харьцуулан  шинжилсэн  төвлөрсөн  сүлжээний  усан  дахь  агууламжаас  их гарсан  боловч  Монгол  улсад  мөрдөгдөж  буй “Ундны  усны  эрүүл  ахуйн  шаардлага, түүнд тавих  хяналт” MNS 0900-2005 стандартад  заасан  зөвшөөрөгдөх  дээд  хэмжээнээс хэтрээгүй байна.

Харин  аммиакийн  агууламж  харьцуулан  шинжлэхэд  төвлөрсөн  сүлжээний  усан дахь  агууламжаас 48 дахин, дээрх  стандартад  заасан  зөвшөөрөгдөх  хэмжээнээс 27 дахин  их  гарсан  бөгөөд  хуванцар  саванд  хүнсний  бүтээгдэхүүний  хадгалах  хугацаа нэмэгдэх  тусам  химийн  бодисын  шилжилт  нэмэгдэж  байгаа  нь  шинжилгээний  явцад тогтоогдлоо.

Хуванцар  саванд  хадгалсан  сүү  болон  айраганд  агуулагдах  хүнд  металлын үлдэгдэл  тодорхойлох  шинжилгээний  дүнгээр  кадьми 0,001 мг/л-ээс  бага, хартугалга сүүнд “Хүнсний бүтээгдэхүүн дэх хүнд металлын үлдэгдлийн зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ” MNS 4504:2008 стандартад  заасан  зөвшөөрөгдөх  хэмжээнээс 3-4 дахин  их, айрганд 4,4 дахин их агууламжтай гарсан байна.

-“3”, “6”, “7” гэсэн  тэмдэглэгээ  кодтой  болон  тэмдэглэгээ, кодгүй хуванцар савыг хэрэглэхгүй байх-

Дээрх шинжилгээний  дүнгээс  үзэхэд  хүнсний зориулалтын  бус  хуванцар  саванд  ундны  ус, сүү, айраг  зэрэг  хүнсний  бүтээгдэхүүнийг хадгалах  тохиолдолд  хуванцар  савны  найрлага  дахь  хар тугалга  болон  бусад  химийн бодисууд  хүнсний  бүтээгдэхүүнд  тодорхой  хэмжээгээр  шилжиж, хадгалалтын  хугацаа уртасах тутамд шилжилтийн хэмжээ нэмэгддэг гэдэг нь тогтоогдлоо.

Уг  бохирдсон  хүнсээр  дамжиж  хар тугалга  болон  бусад  химийн  бодисууд  хүний биед  хуримтлагдаж, мэдрэлийн  системийг  хордуулан, бусад  эд  эрхтэнд  өвчлөл  үүсгэх эрсдэлтэй  байгаа  тул “3”, “6”, “7” гэсэн  тэмдэглэгээ  кодтой  болон  тэмдэглэгээ, кодгүй, хүнсний  зориулалтын  бус  хуванцар  савыг  цаашид  хүнсний  бүтээгдэхүүн  хадгалах зориулалтаар огт хэрэглэхгүй байх, “2”, “4” гэсэн тэмдэглэгээ, кодтой хуванцар савыг аль болох хэрэглэхийг багасгахыг анхааруулан сэрэмжлүүлсэн юм.

-Хүнсний  зориулалттай  саванд  формалины  үлдэгдэл  илрэх  ёсгүй-

Нийгмийн  Эрүүл  Мэндийн  Хүрээлэнгээс 2008 онд  хийсэн судалгаагаар хот хөдөөгийн  айл  өрхийн  63% нь  хүнсний  зориулалтын  бус  хуванцар  савыг  ундны  ус, сүү, цагаан  идээ  хадгалах  зориулалтаар  хэрэглэдэг  болох  нь  тогтоогдсон  бөгөөд  эдгээр хуванцар  савнуудад  хадгалсан  усан  дахь хартугалганы  шилжилтийн  хэмжээ ДЭМБ-ын зөвлөмж  хэмжээ  болон  Монгол  Улсад  мөрдөж  буй “Ундны  ус. Эрүүл  ахуйн  шаардлага, чанар  аюулгүй  байдлын  үнэлгээ” MNS 0900:2005 стандартад  заасан  зөвшөөрөгдөх  дээд хэмжээ /хар тугалга-0,01мг/л/-нээс 60-800 дахин  их, формальдегидын  шилжилтийн хэмжээ ОХУ-ын  ерөнхий  эрүүл  ахуйч  эмчийн  баталсан 880-71 тоот  тушаалд  заасан хуванцар  сав  суулганаас  хүнсэнд  шилжих  химийн  бодисын  зөвшөөрөгдөх  дээд  хэмжээ /формальдегид – 0,1 мг/л  /-нээс 1800-6900 дахин их байгаа нь тогтоогдсон байна.

Мөн  хүнсний  зориулалттай  саванд  формалины  үлдэгдэл  илрэх  ёсгүй  бөгөөд хуванцар  савнуудад 27,0  -  53,43 мг/л хэмжээтэй  илэрч  энэ  хэмжээ  хадгалалтын  хугацаа ихсэх тусам өсч байгаа нь тогтоогдож, эдгээр хуванцар савнуудыг хүнсний зориулалтаар ашиглах боломжгүй гэсэн судалгааны дүн гарчээ.

-Та “1”, “5” гэсэн кодтой хуванцар савыг хэрэглэж болно-

Иргэд, аж ахуйн нэгж олон улсад мөрдөж байгаа, хэрэглэхийг зөвшөөрсөн “1”, “5”  гэсэн тэмдэглэгээ, код бүхий хуванцар савыг хүнсний зориулалтаар хэрэглэж болно.  

 

Х.Даваа