Британника монгол толь бүтээхэд нийт 200 орчим хүнийг урьж ажиллуулсан. Уг толийн химийн шинжлэх ухаантай холбоотой өгүүллүүдийг орчуулах химийн мэргэжлийн хүн хайж явтал 70 гаруй настай нэгэн эрхэм ирж билээ.

Түүнийг Юмжээ гэдэг. Югославт боловсрол эзэмшсэн, англи, орос, хятад хэлтэй, хими технологийн мэргэжилтэй өвгөнтэй хорь шахам жилийн өмнө ингэж танилцсан юм. Дараа нь Юмжээ гуай бидэнд мэргэжлийнхээ дагуу олон ном бүтээлийн химитэй холбоотой зүйлсийг англи хэлнээс орчуулж өгсөн.

Юмжээ гуай хими технологич мэргэжилтэй хүн. Социализмын үед англи хэл сурсан хүн тун цөөн байсан, тэгээд ч сурчихсан ч гэсэн тэрийгээ хэрэглэх хэрэгцээ талбар бараг байдаггүй байжээ. Хэл судлалын бус мэргэжилтэй, англи хэлтэн инжинер техникийн боловсон хүчин манайд тун цөөн байжээ. Ер нь нам засгаас ч хөрөнгөтний хэл сурахыг төдийлөн таашаадаггүй байв.

Хотын намын хорооны хуралд ирж үг хэлсэн Цэдэнбал “манай зарим сэхээтнүүд англи хэл шохоорхох боллоо. Юун түрүүн орос хэлээ төгс сайн сурах нь социализм байгуулж байгаа манай орны хувьд илүү ач холбогдолтой. Хөрөнгөт орны хэл сурч тэрийгээ юунд ашиглах гээд байгаа юм!” гэж анхааруулж байсан. 1959 онд Японд болсон худалдааны яармагт Гадаад худалдааны сайд асан Дорж тэргүүтэй төлөөлөгчид очиж айлчлахад Юмжээ гуай төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнд оржээ. Эндээс англи хэл сурах нь маш ач холбогдолтой болохыг ойлгон бие даан суралцсан байна. Хятадын тусламжаар Сэлэнгэд цаасны үйлдвэр байгуулахад тэнд ажиллах мэргэжилтэн бэлдэхийн тулд түүнийгхимийн мэргэжилтэйн хувьд Хятадад сургуульд явуулжээ. Харамсалтай нь 1966 онд Соёлын хувьсгалаас болон хоёр орны харилцаа эрс муудан оюутан ажилчдаа аль аль тал татан авлаа. Гээд цаасны үйлдвэр ажилласаар байсан тул Юмжээ гуай цаас үйлдвэрлэлийн хими технологид суралцахаа цааш үргэлжлүүлэхээр Югославт суралцахаар одвой.

Хэдийгээр нам засаг англи хэл сурахыг таашаадаггүй байсан ч гурав дахь орнуудтай хийх багашаар худалдаа харилцаанд англи хэлтэй мэргэжлийн хүн эрхбиш шаардагдаж таарна. Тийм хүн хуруу дарам байсан тул Юмжээ гуай аль социализмын үед сурсан англи хэлнийхээ буянаар олон хөрөнгөт оронд яван сайд дарга нарт хэлмэрч хийн нүд тайлсан байдаг.

Юмжээ гуай Италийн уран сайхны кинонд “жүжигчнээр” тоглосон байдаг. Италийн Марко Поло киноны зураг авалтад монгол царай хэрэг болжээ. Ингээд Югославт сурч байсан хэдэн монгол оюутныг Хубилай хааны түшээ, хамгаалалтын цэрэг зэрэгт зогсоон зураг аваад өнгөрчээ.

-Энэ нь надад гай болсон доо. Би ямар дуртайдаа очиж жүжиглэсэн биш. Залуу ч байж, Монголын тухай кино хийж байна, монгол оюутнууд кинонд зургаа авахуулаач гэхээр л бидний залуус огшоод л хөөрч очиж зураг авахуулсан. Зориулалтын хувцас өмсгөөд л биднийг тойруулж зураг авсан болохоос хэн нь ч ямар ч туслах дүрд тоглоогүй. Энэ маань сүүлд нь юм болохоор л илэрдэг сүүдэртэй тал болж хувирсан. Хэлмэрч хийгээд олон орноор явсан, тэр болгонд л Намын хянан шалгахад миний талаар матаас очино. “Наад нөхөр чинь хөрөнгөтний кинонд оролцож жүжиглэсэн шүү гээд л.

Энэ нь намайг мэргэжилтний хувьд гадаадад томилолтоор явахад заримдаа саад болно, ер нь мэргэжлээрээ цааш ахих гэхээр өнөө л матаас илрээд заримых нь хувьд тун ноцтой гэмт хэрэг болон тодордог байлаа. Цаг чөлөөтэй болсон тээр хойно 70 гаран настай болсон Юмжээ гуай ингэж хуучилж билээ.

Одоо Юмжээ гуай 90 нас зооглож байна. Өдий насалтлаа ихийг бүтээж улс орныхоо нүүр царай болж явсан бахархам намтартай Юмжээ гуайдаа сайны ерөөл талбия.

Хүндэтгэсэн БААБАР