Манай намын гишүүд ч тамхинаас татгалзаж байгаа
2013/02/19
Тамхины хяналтын тухай хууль ирэх сарын 1-нээс хэрэгжинэ. Нийгэмд хүлээлт үүсгээд байгаа хуулийн хэрэгжилтийн талаар УИХ-ын гишүүн Г.Уянгатай ярилцлаа.
-УИХ-ын эмэгтэй гишүүдийн санаачилсан томоохон хуулиудын нэг нь яах аргагүй Тамхины хяналтын тухай хууль. Манайд энэ хууль бүрэн утгаараа хэрэгжих боломж бий юу?
-Ер нь хэрэгжүүлэх л хэрэгтэй. Гадаад орнуудад Тамхины хяналтын тухай хууль бүрэн утгаараа хэрэгждэг юм билээ. Энэ хуулийг хэрэгжүүлэхгүй л бол цөөн хүн амтай манай оронд маш олон муу үр дагавар дагуулсаар байгааг та бид амьдралд дээр өдөр тутам л харж байгаа шүү дээ. Манайхны дийлэх нь залуучууд. Тамхи татахыг тэд юман чинээ бодохоо больсон, настай хүмүүс нь ч тэднийг бүр тоохоо больчихож.
Тамхинаас үүдэлтэй янз бүрийн өвчлөл байна. Мөн тэнгэр нь утаатай дээрээс нь тамхи татахаар хүмүүс яаж амьдрах билээ. Эрүүл биш орчинд Монголын өсвөр үе хүмүүжиж байна. Нийслэлийн тухайд гудамж, орц, гэрт тамхины утаатай байхаар хүн яаж эрүүл аж төрөх юм бэ.
Ер нь тамхины буруу зуршлаас залуу үеийг салгах ёстой. Тэр ч үүднээс эмэгтэй гишүүд бид уг хуулийг санаачилсан. Хууль батлагдаад хэрэгжих хүртэл хэдэн сарын хугацаанд ард түмний зарим нь биднийг шоолж, зарим нь дэмжиж байна. Гэхдээ ирэх сарын 1-нээс Тамхины хяналтын тухай хууль хэрэгжинэ гэж хүн бүр ярьж байгаа нь сайн хэрэг.
-Хууль хэрэгжихийг сонсоод таны ойр орчмын хүмүүс тамхинаас татгалзаж байна уу?
-Ойр орчмын эрчүүдээс эхлээд хэн хүнгүй л тамхинаас гарах гээд хичээж эхэлж байна. Манай намын эрчүүд ч ирэх сарын 1-нээс тамхинаас гарна гэж ярьж байгаа. Тэгэхээр огт хэрэгжих боломжгүй хууль биш гэдэг нь харагдаж байна. Тамхины утаа дотогшоо ордог бол хувь хүний асуудал гэж үзэхсэн. Гэтэл тамхи татдаг хүний хажууд байгаа хүмүүс байнгын тамхитай орчинд байж уушгиа хордуулдаг.
-Гэхдээ хууль батлагдсан ч хэрэгжүүлэх журам нь тодорхойгүй байна?
-Хуулийн хүрээнд нарийн зүйлүүдийг журамд тусгах ёстой. Гэхдээ хамгийн гол нь ард түмэн юмыг агуулгаар нь харах ёстой. Төрүүлсэн хөөрхөн хүү тань нэг л өдөр тамхи үнэртүүлээд ороод ирвэл ямар муухай санагдах билээ.
Эмэгтэйчүүд бид олон эрчүүдийн дунд ажилладаг болохоор хувцсанд тамхи шингэж, ямар ч сайхан үнэртэй ус цацсан үнэр нь дарагдчихдаг. Олон хүүхэн энэ хуулийг дэмжиж байгаа. Харин шоолж, эсэргүүцэж буй хүмүүс бий л дээ. Гэхдээ тэд хуулийг үл тоомсорлож, эрхээ хязгааруулж байгаа учир тэгж байгаа байх. Хамгийн гол нь хувь хүний ухамсрын асуудал.
Тамхи татдаг хүн тамхиа худалдаж авахын тулд цаг заваа үрж, дэлгүүр ордог. Мөн нэг хайрцаг тамхи авахад л хэдэн мянган төгрөг зарна шүү дээ. Тиймээс энэ бүгдийг хүмүүс дор бүрнээ ухамрсарлах хэрэгтэй.
-Манай улсад хяналтын тогтолцоогоо чангалахгүй бол хууль хэрэгжихэд бүрхэг шүү дээ?
-Түүнийг журмаар зохицуулна. Тодорхой зохицуулалтууд хийх байх. Тухайлбал, хэн нэгэн хүн олон нийтийн газар тамхи татлаа гэхэд түүний зургийг нь авч “фээсбүүк” хуудсандаа тавьж жигшүүлэх ч юм уу.
Зарим оронд тамхины журам сахиулах хүмүүс нь шар хантаазтай байдаг юм билээ. Миний нэг танил Хонгконгийн онгоцны буудал дээр тамхи татаад явж байхад нь шар хантаазтай нэг хүн дагаад салахаа байсан. Түүнд гадаад хэл мэдэхгүй гэдгийгээ ойлгуулаад ч нэмэр байхгүй дагаад л байсан. Тэгээд эцэст нь 20 доллар өгч байж салсан гэсэн. Энэ мэтийн зохицуулалт хийж болно.
Мөн ямар ч иргэн хүн тамхины торгууль тавих эрхтэй байж болно шүү дээ. Жишээлбэл, Төрийн ордонд тамхи татаж буй хүнийг үйлчлэгчид хянаж болно. Гудамжинд бол эргүүлийн цагдаа нар хаа сайгүй зогсож хянах боломжтой. Энэ бүгдийг хэрхэн зохицуулах талаар журамдаа тусгаж өгөх ёстой. Журмыг хэрхэн мөрдүүлэх саналаа нэмэрлэх хэрэгтэй. Гудамжинд хог цэвэрлэдэг шар хантаазтанууд ч тамхи татаж буй хүнд хяналт тавьж, түүнийхээ төлөө илүү цалин авдаг байж болно.
-Олон нийтийн газар тамхи татахгүй гэж хуульд тусгасан ч гэлээ яг ямар газар гэдэг нь тодорхойгүй байгаа. Энэ нь хуулийн сурталчилгаа муу байгаатай холбоотой юм биш үү?
-Журамд илүү тодорхой зааж өгнө. Ерөнхийдөө нийгэмд зөв хандлага төлөвшүүлж буй гэдэг утгаараа хуулийг баталсан. Хэрэгжүүлэх явцад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж болно. Үнэхээр хэрэгжих бололцоогүй заалт байвал түүнийг нь өөрчилж болно шүү дээ. Тамхи татахыг тухайлан заасан газар биш л бол тамхи татахыг хориглоно. Жишээлбэл, гудамж талбайд хүүхдээ салхилуулаад нарлаж байгаа хүний хажууд тамхи татах нь утгагүй. Энэ нь хууль зөрчсөн үйлдэл.
Мөн баар, ресторанд хүмүүс тамхи татаж, архи уух гэж ордоггүй. Ажил хэргийн уулзалт, санал бодлоо солилцох гэж л ордог шүү дээ. Тиймээс тамхитай заал тамхигүй заалыг ялгах ёстой. Тамхитай заалаас илүү татвар авах гэх мэтээр журманд тусгах нь зөв. Яваандаа хууль хэрэгжихээр энэ нь зохицуулалтад орох байх. Ер нь иргэд гудамжинд тамхи татаж байж болохгүй. Энэ бол бүдүүлэг үйлдэл. Манайхан одоогоор үүнийг бүдүүлэг үйлдэл гэж ойлгохгүй байх шиг байна. Гадны оронд гудамжинд тамхи татвал бүдүүлэг үйлдэл хийж байгааг нь ойлгуулж, хэн хүнгүй дургүйцлээ илэрхийлдэг. Яваандаа манайхан ч үүнийг мэдрэх байх.
-Хуулиар гудамжинд тамхи татаж болох уу?
-Би хуулийн төслийг хэлэлцэх явцад гудамжинд тамхи татаж болохгүй гэдэг саналыг оруулсан боловч уначихсан. Тэгээд цэцэрлэгт хүрээлэн гэж оруулсан.
-Журам нь өнөөг хүртэл гараагүй болохоор хууль ирэх сарын 1-нээс хэрэгжиж амжих болов уу?
-Холбогдох хүмүүс журам гаргахаар ажиллаж байгаа. Ямар ч байсан хугацаанаас нь өмнө гаргачих байх.
-Гадаад орнуудад хуулийн хэрэгжилт ямар байдаг юм бол?
-Гадны орнуудад тамхи татдаг зочид буудал нь илүү үнэтэй байдаг. Санхүүгийн хувьд ч гэсэн нэлээд юм бодогдуулахаар хэмжээнд байдаг. Тамхи татдаг хүнийг тийм ч зөөлөн хараад байдаггүй. Орчин нөхцөл нь тухайн хүнийг тамхи татахыг зөвшөөрөөгүй газар тамхи татахын аргагүй болгодог. Тэр нь ёс суртахууны хэм хэмжээг бий болгож байгаа юм. Тийм хэм хэмжээ бий болтол манайд энэ хууль үйлчлэх хэрэгтэй.
-Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийг санаачлагч нь буцаагаад татчихсан. Хэзээ УИХ-аар орж ирэх бол?
-Ерөнхийлөгчийн сонгууль өнгөртөл орж ирэхгүй юм шиг байна. Хэрэв хууль санаачлагч нь Ерөнхийлөгчийн сонгууль өнгөрөөгөөд оруулж ирэхгүй бол ажлын хэсэгт ажилласан хүмүүс оруулж ирэх боломжтой. Тухайлбал, би ажлын хэсэгт ажилласан тэр хувилбараа өргөн барих бололцоотой.