“Би дахиж Ерөнхийлөгчид өрсөлдөнө.Ялалт гэдгийг хүмүүс олон янзаар хардаг байх. Гэхдээ “Ялалт гэдэг бол хувцсаа гөвж босч ирээд өрөлтөө хурдан авахыг хэлнэ” гэсэн мэргэн үг байдаг. Тэгэхээр би Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дараа шууд л өрөлтөө авсан гэсэн үг…”.УИХ-ын гишүүн асан, МАХН-ын дэд дарга С.Ганбаатартай уулзаж ярилцахад хэзээд эрч хүчтэй, буцаж няцашгүй сэтгэгдэл төрөх нь бий. Түүний энэ үг ч үүнийг нотолно байх. Ингээд ярилцлагаа хүргэе.

-Та гурван жилийн өмнө “Би Монгол Улсын Ерөнхийлөгч болно” хэмээн зарлаж байсан.Тухайн үед ХҮН бүтэлгүйтсэн ч МАХН танд Ерөнхийлөгчид нэр дэвших боломж олгосонд та мэдээж талархалтай хандаж байгаа байх.Магадгүй энэ талархал нь эргээд МАХН-ын дэд дарга болоход түлхэц болсон болов уу гэж харагдсан.Та ямар тайлбар хийх вэ?
-Би аягүй тодорхой хариулъя.

-За?
-Ерөөсөө л МАНАН-д орсон дор­вол үхсэн нь дээр. Өнөөдрийн Монгол орныг муухай харагдуулж байгаа, Монголын төрд үүрлэсэн МАН, АН-ын бүлэглэлтэй би сүүлийн арав орчим жилийн турш тэмцсэн. Энэ тэмцэл минь намайг МАХН-д хөтөлж авчирсан гэж хэлж болно. Бидний зорилго нэг байгаа нь МАХН-д элсэх, дэд даргаар ажиллах итгэл өгсөн. Дээр нь, улс төрд хүн ганцаараа хол явахгүй гэдгийг би өнгөрсөн хугацаанд хангалттай сайн мэдэрлээ. Одоо надаа баг хэрэгтэй байна. Тэр баг маань МАХН-ын гишүүд юм. Ийм багтай байхад илүү хурдан амжилтанд хүрч, МАНАН-гийн бүлэглэлийг нурааж чадна гэдэг бүрэн дүүрэн итгэл төрж байна.
-Сүхбаатарын талбайгаас эхлээд л бараг ганцаараа яв­сан байх шүү?
-Тийм ээ. “Эрс шинэчлэл” хөдөлгөөнийг байгуул­сан тэр үеэс. Гэхдээ би хэзээ ч тэмцэлээ зогсоож байгаагүй. Тэмцээр л байсан. Сүхбаатарын талбайгаас эхлүүлсэн тэмцлээ Монголын үйлд­вэрчний эвлэлийн холбоо­ны ерөнхийлөгчийн хувиар үргэлж­лүүлсэн. УИХ-ын гишүү­ний албан тушаалаас ч тэмц­лээ үргэлжлүүлсэн. Би нэг ч өдөр дуугүй суугаагүй. Тэм­цэ­нэ гэснээрээ тэмцсэн. Өнөө­дөр ч тэмцэж байна. Яах вэ, хувь хүнийхээ хувьд олон ч доромж­лол, гүтгэлгийн бай боллоо. Энэ бүхний эцэст өнөөдөр үзэл санаа нэгтэй, үнэт зүйл нэгтэй, үйл зорилго нэгтэй хүмүүс хамтарч тэмцэх ёстой юм байна гэдгийг ойлгосон. Уг нь Монголын ард түмэн маань ганцаараа бай­гаарай, намгүй байгаарай гэдэг. Гэтэл яг ганцаардахын цагт, ганцаардаад ирэхээрээ үзэл санаа нэгтэй хүмүүстэйгээ хамт явах ёстой юм байна гэд­гийг ойлгосон. Хариулт нь ерөөсөө л энэ. МАХН-ын дэд дарга яагаад болчихов оо гэдэгт нэмж хариулахад.МАХН зүүн төвийн үзэл баримтлалтай нам. Монголын үйлдвэрчний эвлэлийн холбоо ч зүүн төвийн чиглэлтэй буюу жирийн хөдөлмөрчин, ажилчин иргэдийн төлөө тэмцдэг хол­боо. Тэгэхээр олон жилийн ган­цаардлын эцэст намайг миний итгэл үнэмшил МАХН-тай нэгт­гэсэн гэж хэлж болно.

“МОНГОЛ УЛСЫН НЭГ НОМЕРИЙН РЕЙТИНГТЭЙ УЛСТӨРЧИЙГ НАМДАА АВАХ ХЭРЭГТЭЙ” ГЭЖ БОДСОН НЬ ТЭДНИЙ Ч БУРУУ БИШ

-Энэ нам танд Ерөнхий­лөг­чид нэр дэвших болом­жийг олгосонд та мэдээж талархалтай хандаж байгаа байх гэдэг асуултын тухайд?
-Талархана. Миний Монго­лоо аврах зориг, зорилгыг минь дэмжсэнд баярладаг. Гур­ван сарын өмнө намайг Ерөн­хий­лөгчид нэр дэвшээд явж байхад “Албан тушаалд дуртай” гэж шүүмжилж байсан. Тэгвэл ууч­лаарай, би үнэхээр албан тушаалд дуртай, хайртай бай­сан бол МАН, АН-ын аль нэгэнд нь ороод ажил олж болох л байсан. Тухайн үедээ намайг зөндөө л урьж байсан. “Мон­гол Улсын нэг номерийн рейтинг­тэй улстөрчийг намдаа авах хэрэгтэй” гэж бодсон нь тэдний ч буруу биш. Энэ бол улс төр.
-Та тэгээд яагаад татгалз­сан юм?
-Монголын ард түмний дэмжлэгийг би МАНАН-гийн бүлэглэлд зарахыг хүсээгүй.Хойшдоо ч зарахгүй. Монголын­хоо төлөө зүтгэснээрээ зүтгэнэ. Надад одоо буцах зам байхгүй. Яагаад гэвэл надад хагас сая монголчуудын маань дэмж­лэг, хандив ирсэн. 410 мянга л гэж байгаа болохоос бус МАНАН-гийнхан бараг 100 гаруй мянган иргэний саналыг дарсан гэхээр намайг дэмжсэн сонгогчдын санал 410 мянга дээр нэмэгдэх байсан гэдэгт би итгэлтэй байдаг. Ер нь бол Ерөнхийлөгчийн сонгууль на­дад сая их урам өгсөн шүү.
-Та Ерөнхийлөгчийн сон­гуулийн санал хураалтыг тоолох явцад хоёрдугаарт жагсаж байсан.Энэ үед тань Ерөнхийлөгч болчих нь гэдэг итгэл байсан уу?
-Байхаар барах уу. Анх­наасаа эхний шатны сонгуульд нэгт юм уу, хоёроор гарч ирнэ. Тэгээд хоёр дахь шатны сонгуулиар найдвартай ялна гэсэн байр суурьтай байсан. Тэгж ялчихаад Үндсэн хуулийг өөрчилнө гэж төлөвлөж байсан. Монголын баялгийг цөөхөн хэдэн гэр бүлээс чөлөөлж, ард түмэндээ өгнө гэдэгтээ итгэл­тэй байсан. Гэхдээ энэ зорилгоо хойш нь тавиагүй шүү. Би биелүүлнэ. Заавал биелүүлнэ. Хэдэн жилийн дараа бидэнд боломж олдоно. Тэр боломжийн төлөө өнөөдрөөс улам илүү эрчтэй зүтгэнэ, тэмцэнэ.
-Ерөнхийлөгчийн сон­гуульд дахин нэр дэвших нь. Тийм үү?
-Дэвшинэ.
-УИХ-д?
-Хоёуланд нь нэр дэвшинэ.

СУМЫН УДИРДЛАГА ХҮРТЭЛ МАНАН-ЫН ТОГЛООМЫН ХҮҮХЭЛДЭЙ БОЛЧИХСОН БАЙДАГ

-Та Ерөнхийлөгч, Ерөн­хий сайд болно гэж олонтаа зарласан. Гэхдээ сүүлийн УИХ, Ерөнхийлөгчийн сон­гуульд ээлж дараалан ялагдал хүлээчихлээ. Энэ таны хувьд бодит ялагдал мөн үү. Эсвэл та хувь улстөрчийнхөө хувьд урагшлах замд таардаг байх л ёстой саад бартаа гэж харж байна уу?
-Саад бартаа гэж хэлж болно байх. Даваад л гарна гэдэг талаас нь харвал. Гэхдээ ер нь бол том зургаар нь харвал би ялж яваа улстөрч. Ялалт гэдгийг хүмүүс олон янзаар хардаг байх. Гэхдээ “Ялалт гэдэг бол хувцсаа гөвж босч ирээд өрөлтөө хурдан авахыг хэлнэ” гэсэн мэргэн үг байдаг. Тэгэхээр би Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дараа шууд л өрөлтөө авсан гэсэн үг. Өнөөдөр Монголын сонгууль маш их шударга бус тоглоомын дүрмээр явагддаг. Бүх аймгийн Засаг дарга, шүүх, цагдаа, прокурор, сумын удирд­лага хүртэл МАНАН-гийн тоглоомын хүүхэлдэй болчих­сон байдаг. Ийм зүйлийн өөдөөс тэмцэж, зогсоно, явж байна гэдэг өөрөө ялалт байхгүй юу. Ингэж явж байгаад л ялна. Хэрэв ингээд зогсчихвол монгол­чууд боол үндэстэн болж үлдэнэ. Монголоо боол үндэстэн болгохгүйн тулд би тэмцэж ирсэн. Цаашид ч тэмцэнэ. Өөрсдийнхөө төлөө тэмцэх чадваргүй боол үндэстэн мөхдөг. Тэгж мөхөөчихмөөргүй байна шүү дээ, Монголоо.
-Тэгвэл та байгаа нь бас монголчуудын маань хувьд аз завшаан байх нь. Тийм үү?
-Над шиг олон зуун залуус байгаа нь бидний аз. Би ганцаараа биш болсон гэдгээ ярилцлага эхлэхэд хэлсэн дээ. Миний төлөө саналаа өгсөн хүмүүс байна. МАХН-ын маань гишүүд, дэмжигсэд байна. Дахиад хэлэхэд хүмүүс намайг ялагдсан гэж харж байж болно. Гэхдээ миний хувьд энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар дараагийн ялал­тынхаа суурийг тавьж чадсан. Монгол оронд шударга ёс тогтох цаг ойрхон байна гэдэг итгэл надад төрсөн. Энэ бол миний ялалт. АН, МАН-ын хоёр нэр дэвшигч ямар их мөнгө хаяв аа, Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар. Бүр Дорноговь, Говьсүмбэр аймгаар ноолууран хөнжил тараах жишээний. Зарим хэвлэлд 200-300 тэрбум төгрөг зарцуулсан гэж бичсэн байна билээ. Надад бол тийм их мөнгө байгаагүй. Байх ч үгүй.
-МАХН хэдийг гаргасан юм бэ?
-700 орчим сая төгрөг гэж сонссон. Гэхдээ би нарийн ширийн мөнгөний дүн бол сайн мэдэхгүй шүү.
-Харин хувиас тань гарсан мөнгө нь?
-40 сая төгрөг. 
-Ерөнхийлөгчийн сонгуу­лийн сурталчилгаа эхлэхийн өмнө солонгос иргэнээс авсан тань задарсан 50 сая воныг хэрэглэсэн үү?
-Тэр мөнгийг хэрэглээгүй ээ.

ХАРАМСААД БАЙХ ШАЛТАГ ШАЛТГААН БАЙХГҮЙ

-Та ер нь тэр үйл явдалд харамсдаг уу?    
-Үгүй ээ. Миний хувьд харамсаад байх шалтаг шалт­гаан байхгүй. Харин найзынхаа хувьд бол харамссан. Би найзаа гэж 10-аад жил дотночилж, найзалсан эр улс байсан. Гэх­дээ би найзыгаа буруутгаж бодоогүй л дээ. Магадгүй асар их дарамтанд орсон байх. Эсвэл ёстой нүд улаан мөнгө цагаан гэдэг ч болсон байхыг үгүйсгэх аргагүй. Ерөн­хийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших үнэмлэхээ авахаас хоёр өдрийн өмнө болсон үйл явдал.Ер нь бол Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үеэр миний бүх энергийн 80 хувь нь хандив гуйхад зарцуулагдаж байсан.Ах дүү хамаатан садан, ард түмэн, найз нөхөд гээд бүх хүнээс л хандив гуйсан.Миний өр­сөлдөгчид бол мөнгө гуйх шаардлагагүй хүмүүс байсан. Яагаад гэхээр тэд нар аль хэдийнэ дээрэмдээд, хул­гайлдгаа хулгайлчихсан хүмүүс. “Талх хулгайлбал шо­­ронд орно. Төмөр зам хулгайл­вал ордонд орно” гэж Америкийн аль 1800 оны үеийн үг өнөөдөр Монголд хэрэгжиж байна.
-Ерөнхийлөгч Х.Баттул­гад энэ үгийг зориулж байна уу?
-Үнэн нь энэ. Тэр 50 сая вонын тухайд манай найз Таг­нуулын ерөнхий газрын ажилтанг манай гэрт дагуулж орж ирсэн байсан. Сүүлд нь би үнэнийг нь мэдсэн. Энэ бол миний Ерөнхийлөгчийн сонгуулиас хойш өгч байгаа анхны дэлгэрэнгүй ярилцлага. Би албан ёсоор хэлье. Энэ үгийн минь төлөө Тагнуулын ерөнхий газрынхан намайг шүүхэд өгвөл өгнө биз. Хамаа алга. Монголын ард түмний татварын мөнгөөр үйл ажиллагаа явуулдаг Тагнуу­лын ерөнхий газрыг удирд­лагууд нь улстөрчдийн тоглоом болгон, Монголын төлөө зүтгэж байгаа хүмүүсийг намнах хэрэгсэл болгож байгаа нь өөрөө төрийн эсрэг гэмт хэрэг.
-Танай найз тэгвэл таны “Тагнуулын” гэж тодотгоод байгаа залууг хэн гэж танил­цуулсан юм бэ?
-Яг одоо бол санахгүй байна. Манай найз “Найз нь хандив өгье” гээд солонгос дагуулаад орж ирсэн. Би тэр үед төрийн хамгаалалтанд орчихсон байсан. Хэн дуртай нь надтай уулзах гээд орж ирэх боломжгүй үе. Найз учраас л би гэртээ оруулж ирсэн. Энэ чинь итгэл байхгүй юу.
-Тантай бичлэг гарсны дараа холбогдсон уу. Үнэхээр найз бол учир байдлаа бас хэлсэн байж болох юм?
-Холбогдоогүй. Надад тэр хүнтэй одоо ярих яриа байхгүй.Хамгийн гол нь Монголын нийгэм ийм аюултай болчихсон байгаад санаа зовсон. Бод л доо, зөв зүгээр бизнес хийгээд явдаг залууг найз дээрээ очиж мөнгө өгөөд, бичлэг хийлгээд гараад ир гээд явуулдаг төрийн машин ажиллаж байна шүү дээ.Тагнуулын ерөнхий газар л ийм ажил хийж байгаа. Бүр найзын маань өгсөн хандивын мөнгийг солонгос хүнийг өгсөн болгож хувиргаад, нөгөө солонгос нь Сонгуулийн ерөнхий хороонд очиж, буруугаа хүлээж, өргөдөл гаргаад ч байх шиг.Би юу гэж Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшиж байж гадаад хүнээс хандив аваад зогсож байх юм бэ. Тийм юм байдаггүй байхгүй юу. Гадаад хүнээс хандив авсан бол нэр дэвшигчээс хасна гэж хуульд заасныг мэдсээр байж шүү. Тэд нар зүгээр л найзыг маань ашигласан. 2012 оны сонгуу­лиар гэхэд Алтанцэцэг гэж монгол нэртэй Оросын иргэн болсон эмэгтэйгээс 10 мянган төгрөгийн хандив орж ирж байсан. Сонгуулийн үеийн бүх хандивын мөнгийг эргэж лав­лаж, хандивлагчийн регистрийн дугаарыг авч, тодруулж байж ашиглах хуультай. Тэр дагуу шалгаад үзэхэд Монголын иргэн биш гэдэг нь тодорхой болсноор мөнгийг нь бид нар эргүүлж өгч байсан. Ийм хүн юу гэж нэр дэвших үнэмлэх авахаасаа хоёр хоногийн өмнө төрийн хамгаалалтанд орчихсон байж солонгос хүнээс хандив аваад сууж байх юм бэ. Би дахин хэлье. Хэрэв тэр үед магадгүй, шалгаж үзэхгүй 10 мянган төгрөгийг нь ашиглачихсан бол хуулийнхан над дээр ажиллах гээд хүлээж байсан ч юм билүү хэн мэдлээ. Бас сонин байгаа биз. Ер нь сонгуулиар сонин, сонин юм их болдог. Жишээ нь, Дарханд нэр дэвшиж байхад “Таныг дэмждэг” гэсэн нэг залуу өөрийн тоглоомын төв ажиллуулдаг байраа хямдхан түрээслүүлье гээд ороод ирж байгаа юм. Хямдханыг нь бодоод авах гэтэл нөгөөх нь Дарханы Төв шуудангийн харьяаны байр байх жишээний.Хэрэв түрээсэлсэн бол би “Төрийн өмчийн байранд сон­­гуу­лийн үйл ажиллагаа явуу­лахыг хориглоно” гэсэн заал­тыг зөрчөөд, нэр дэвших эрхгүй болчихож мэдэх л байсан.Өн­гөр­сөн Ерөнхийлөгчийн сонгуу­лиар гэхэд би таван мян­ган төгрөгийн хандивыг ч сонгуу­лийн санхүүжилт хариуцсан ко­мисст өгч, шалгуулж байсан. Сонгуулийн үеэр нэр дэвшигч­тэйгээ цэвэр өрсөлдөөд дийлэх­гүйгээ мэдэхээрээ тэд ийм занга тавьдаг. Занга, урхинд нь орохгүй болохоор хамгийн сайн найзаар нь хортой мөнгө өгч явуулж байна л гэсэн үг. Энэ бол МАНАН-гийн арга.
-Та тэгээд Тагнуулын ерөн­хий газрыг МАНАН-гийн захиалгаар ажилласан гэж хэлэх гээд байна уу?
-Тийм. Зуун хувь.

БИ ХАМААГҮЙ ЯРЬЖ БОЛОХГҮЙ БАЙНА

-Гэхдээ яаж Тагнуулын ерөн­­­­хий газрын залуу дагаж ир­­­сэн гэд­гийг нь мэдсэн юм бэ?
-Хэд, хэдэн шалтгаан байгаа. Олон зүйлийг нь би хамаагүй ярьж болохгүй байна. Гэхдээ ингэж хэлсний минь төлөө Тагнуулын ерөнхий газар харин намайг шүүхэд өгөөсэй. Тэр үед бол ярьж болж байна. Манай гэрт гэхэд Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үеэр хэд хэдэн бууны сумтай заналхийлэл ирсэн. Тэр болгоныг Тагнуулын ерөнхий газарт аваачиж өгсөн. Тэд дарж, таг болсон. Энэ үйлдлийнхээ төлөө тэд ичих ёстой. Ийм байж болохгүй. Өнөөдөр хар л даа. 60 тэрбумын асуудлыг хэрэгсэхгүй болгочихлоо. Өр­шөөчихлөө.  Тэр Доржзодов чинь эргээд луйвар­чин бол­чихоод явж байна. Мон­голын ард түмэн энэ байд­лыг хараад жигшин зэвүү­цэж байгаа байх. Би ард түмний л нэг хэсэг. 270 сая ам.долла­рын төмөр замын асуудал бас өршөөгд­чихлөө. Шүүгч, прокурорууд энэ шийдвэрийнхээ төлөө бүх ард түмнээсээ ичих ёстой. Энэ шийдвэрийг гаргасан хүмүүс цалингаа буцааж өгөх хэрэг­тэй. Манай гэрт солонгос хүн оруулж ирж, найзаар минь мөнгө өгүүлж, түүнийгээ солон­гос хүнийх болгож, бичлэг хийс­нийхээ төлөө тэд нар уучлал гуйх ёстой.
-Гэхдээ та одоо юу хийж чадах юм бэ. Танд эрх мэдэл алга.Мөнгөгүй гэдгээ байнга ярьдаг.Хүчний байгууллагын дэмжлэг алга. Өөрийн тань хэлснээр бол бүр махны машиных нь эргүүлэгт орчихсон гэж ойлголоо. Ядах нь ээ, МАХН-д бүртгэлтэй, УИХ-ын гишүүн О.Баасан­хүүгийн дэмжлэг ч танд алга. Ийм байхад та энэ бүх хүчний эсрэг юу хийнэ гэж?
-Надад үнэн л байна. Би чамд үнэнийг ярьж чадаж байна. Эднийг тэгээд луйвар булхай, бяртай чадалтайдаа яваад байна гэж бодож байна уу. Тийм юм байхгүй. Эд чадахгүй. Намайг юу ч хийж чадахгүй гэж энэ хүмүүс бодож байгаа байж магадгүй. Тэгвэл уучлаарай. Би чадна.Би түмэнтэйгээ байна. Түмнийхээ төлөө зүтгэх төлөвлөгөө байна. Надад уул уурхайн бохир мөнгө, бүлэглэлийн эрх ашиг байхгүй байж болно. Тэгэхдээ түмэндээ үнэнийг хэлэх нүүр байна.
-Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярын дэмжлэг олдсон боломж мөн үү?
-Боломж. МАХН намайг дэмжиж байна гэдэг нь өөрөө том боломж.
-Та Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихийн тулд нэр дэвшигч тодруулахын өмнөх орой МАХН-д элссэн. Өнөөдөр харин дэд дарга нь болсон байна. Хэдийгээр өөрийн тань хэлснээр жирийн ажилтан, ажилчин гэх итгэл үнэмшил нэг байлаа ч гэсэн эцсийн бүлэгт улстөрчдөд өөрийн орон зай гэж нэг том чухал, юу юунаас илүү том дархлаа байх ёстой шүү дээ. Энэ талаас нь харвал таныг “МАХН-д хэр нутагшиж байгаа вэ” гэж асуумаар санагдах юм. Н.Энхбаяр гэж хүний МАХН-ын удирдлагын багийг бүрдүүлж буй цөөн тооны хүмүүсийн дунд та хэн байна вэ гэдгийг ч мөн адил?
-Ямар ч байсан хагас сая орчим хүний итгэлийг хурааж чадлаа.Монголоо аврахын төлөөх тэмцэлд МАХН-ынхаа нөхдүүдтэй хамт ороод явж байна. Гол нь бид нар ялчихсан байхгүй юу. Н.Энхбаяр дарга ч, МАХН-ын жирийн гишүүд ч энэ үгийг хэлж байсан. Тэгэхээр орон зай хангалттай байгаа гэсэн үг биз.
-Гэхдээ таны ХҮН-ын дарга байсан цаг хугацаа хол биш шүү дээ.Тэр үед та “Намынхаа залуустай хамт намаа аварна” гээд зогсож байсан. Өнөөдөр МАХН-ын дэд даргын хувиар энэ үгээ давтаад сууж байна. Энэ хоёрын хооронд тэгвэл ялгаа байгаа юу. Монголын гуравдахь улс төрийн хүчин болж болох байсан намыг та бүхэн ёстой л байгуулж, тарааж тоглож чадсан хүмүүс гэж бодохоор харамсмаар санагддах уу. Жилийн дотор шүү?
-ХҮН-ын нэрийг би 2011 онд өөрөө өгч байсан. Миний байгуулсан нам мөн үү гэвэл мөн. Гол нь би сайхан залуучуудад боломж олгоё гэж бодоод нэрээ өгсөн. Олон ч сайхан залуустай хамт зүтгэсэн. Дундуур нь МАНАН-гийн гар хөл болсон залуус орж ирж, өөрийн тань хэлснээр богино хугацаанд унагасан. Надад тэр үйл явц харамсалтай санагддаг уу гэвэл харамсалтай санагддаг. МАН, АН-ын аль алиных нь удирдлагуудыг айлгасан.Айгаад ирэнгүүтээ гар хөлөө оруулж ирсэн. Дээр нь, Дээд шүүхийн шүүгчид нийлж, С.Ганбаатар гэж хүнийг даргаар нь бүртгэхгүй гэдэг шийдвэрийг гурван ч удаа гаргасан. Тэрийг нь МАНАН-гийн даалгавартай хэдэн залуус дагаж тоглосон. Ийм луйвар болно гэдгийг яг үнэндээ хэн ч мэдээгүй. Яахав, болж магадгүй гэдгийг бол бүгд гадарлаж байсан байх. Гэхдээ тэглээ гээд юунд нь айдаг юм бэ. Үсрээд л жаахан муу хэлүүлнэ биз. Тэгээд л өнгөрнө. Яахав, цөөн тооны  ч гэсэн Монголынхоо залуустай хамтрах гэж үзсэн. Зарим нь бууны нохой байсан. Тэглээ гээд яах юм бэ. Урагшаа л явна ш дээ. Ямар бууж өгөлтэй нь биш.
-Та тэгээд яагаад анхнаас нь ХҮН-ыг өөрөө удирдаад, үйл ажил­лагааг нь эрчимжүүлээд яваагүй юм бэ?
-Монголын залуучуудад боломж өгөх бодолтой байсан.
-Улстөрч хүн тэнэг биш л бол ямагт тоо бодох ёстой юм болов уу гэж харагддаг. Энэ утгаар нь бодоход та тухайн үед ХҮН-ыг байгуулаад, урагшаа явахаас илүүтэй Мон­голын үйлдвэрчний эвлэлийн ерөн­хий­лөгчийн албаар дамжиж улс төр хийвэл илүү их нэр хүнд олно гэдэг бодож, тооцоолсон байх. Мэдээж энэ шийд­вэр тань таныг УИХ-ын гишүүн болгосон. Харин УИХ-ын гишүүний хувиар намаа сэргээж өөртөө авах гэтэл хэрэг бишдсэн. Тийм үү?
-2013 он хүртэл Монголын үйлдвэрчний эвлэлийн ерөн­хийлөгч байсан. Үйлдвэрчний эвлэлийн ерөнхийлөгч битгий хэл гишүүн хүн аль нэг намын гишүүн байх ёсгүй. Хуулиараа ийм. Магадгүй тухайн үед аль нь ашигтай вэ гэдгээр бодож шийдвэр гаргасан зүйл бол байгаа байх. Одоо бодоход шүү. Санал нэг байна. Гэхдээ би Монголын залуучуудад эрч хүчтэй боломж өгөх зорилгоор ХҮН-ийг байгуулж, хүмүүстэй уулзаж байсан маань бас үнэн байхгүй юу. Энэ санаачилгаа сайн санаачилга ч гэж хэлнэ.Тэгсэн ч энэ их хүчний өмнө нэг удаа бөхийлөө гээд юундаа ухардаг юм бэ. Айх ч юм алга. Ичих ч зүйл биш. Харин Монгол Улсыг аль нэг хөршийнхөө нэг муж болчих вий гэдэг айдас бол байнга байх ёстой л байхгүй юу.
-Ерөнхийлөгч Х.Баттулга­тай айдас нэг юм байна гэж ойлголоо?
-Энэ асуудлаар бол тийм.Үгүй ээ, чамд ч гэсэн ийм айдас байгаа биз дээ. Энэ чинь монгол хүн бүрийн айдас байх ёстой байхгүй юу. Монгол хүн бүрийн цусанд энэ айдас байдаг. Олон зуун жилийн турш тэмцэж байж өнөөдрийн тусгаар тогтнолыг өвөг дээдэс маань хамгаалж бидэнд авчирсан. Өнөөдөр харин бид алдах гээд байна. Эрээн хот нэг өдөр Замын-Үүдтэй хиллэдэг хилээ хаалаа гэхэд монголчууд бүгдээрээ хүнсний хомсдолд орж мэдэхээр болчихлоо. Орос нефть нийлүүлэхээ зогсоовол бүгд гацаанд орохоор байна. Ийм байж болохгүй. Эдийн засгийн ямар ч эрх чөлөө алга. Харин энэ бүхнийг засах хэрэгтэй. Энэ том зорилгын дэргэд гүтгүүлэх, доромжлуулах бол ёстой жижигхэн асуудал байхгүй юу.

МОНГОЛЫНХОО АРД ТҮМНИЙ САНАЛЫГ ХҮНДЭТГЭЛГҮЙ ЯАХ ВЭ

-Та тэгвэл өрсөлдөгчийнх нь хувьд Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын ялалтад ямар сэтгэгдэлтэй байгаа вэ. Баяр хүргэсэн үү?
-Монголынхоо ард түмний саналыг хүндэтгэлгүй яах вэ. Гэхдээ энэ ялалтад хүрэхийн тулд тэр хүн асар их мөнгө, хар пиар цацсан. Буруу механизм ашигласныг нь бол тусдаа авч үзэх хэрэгтэй. Миний хувьд ажил нь сайн яваасай, бүтээсэй гэж чин сэтгэлээсээ хүсч байна.
-Ажиллаж эхлээд сар гаруйн хугацаа өнгөрлөө. Та дүн тавьж байна уу?
-Эхний ажлууд нь хутган үймүүлэх, улстөржүүлэх шинж­тэй болж байна лээ. МАН, АН-ын хүчний зодоонд оролцох нь Ерөнхийлөгчийн хувьд буруу. Үүнийхээ оронд Ерөнхийлөгч хүн эхний хоёр жилдээ Монгол Улсынхаа нөөц бололцоог дотоодоосоо хангах нефтийн үйлдвэртэй болох уриалга, санаачилга гаргах хэрэгтэй.Орон даяар уриалах хэрэгтэй. Ард түмнээ манлайлах хэрэг­тэй. Тэгвэл Монголдоо хэрэгтэй Ерөнхийлөгч болж чадна. Төрөөс 40 хувийнх нь санхүү­жилтийг гаргуулаад хийлгэх хэрэгтэй. Тэгэхгүйгээр “Авлигатай тэмцэх газрын даргыг, прокурорыг авна. Тэгэхгүй бол би самарна, та нарыг” гэдэг байдалтай байж болохгүй.Би энэ үйлдлүүдийг нь ойлгохгүй байгаа. Энэ самралт ядах нь ээ, нэг жил яваад дуусах бол хамаа алга. Тэгэхгүй, найдвартай гурван жил явагдана. Дөрвөн жилийн дараа Х.Баттулга Ерөнхийлөгчөөс “Та хүчний гурван байгууллагын даргыг томилсон байна” гэж ажлыг нь дүгнэхгүй. “Монгол оронд бидний амьдрал сайжирсан уу” гэдгээр ажлыг нь дүгнэнэ. Ийм байхад алсын буудлаа харж өнөөдөр нүүх хэрэгтэй. Эрх мэдэл дутаад байгаа юм шиг санагдаад байвал үргэлж л дутна.Түрүүн чи хэлсэн. “Та мөнгөгүй, эрх мэдэлгүй, хамгаалалтгүй юу хийж чадах юм бэ” гэж асуусан.Үнэн. Миний нөхцөл байдал ийм байгаа нь үнэн.Гэхдээ надад нэг том боломж байгааг өөрөө хэлсэнгүй л дээ.
-Юуг нь мартсан байх нь вэ. Тэгвэл?
-Надад маш том боломж бий. Тэр нь би чөлөөтэй ярьж чадна. Ямар ч барьцаагүйгээр би түмнийхээ төлөө зүтгэж чадна. Эрүүлээр бодож сэтгэж чадна. Энэ бол миний давуу тал. Намайг барьцаалах ямар ч алдаа байхгүй. Монголын үйлдвэрчний эвлэлийн ерөнхий­лөг­чийн хувиар би санаачилга гаргахаас бус нэг ч хүн ажилд авах, мөнгөн дээр гарын үсэг зурах эрхгүй байсан. Тэр нь ч миний давуу тал болсон. Харин жагсаал цуглаан хийх, олонд танигдах талаас ашигласан нь бол үнээн. Түрүүн тоо бодоод сонгосон биз дээ гэдэгт хариулахад. Тэгж асуух нь зөв.Гэхдээ би ард түмнийхээ төлөө, жирийн ажилчдын төлөө л жагссан шүү. Өөрийнхөө төлөө бол биш. Ер нь “Хүний төлөө гэсэн зөв сэтгэлтэй бол хоёр гар нь хүлээтэй байсан ч түмний төлөө ихийг хийж чадна” гэсэн үг байдаг юм. Би тэгж чадсан л гэж боддог.
-Та тэгвэл дахиж гу­дамж­ны тэмцэлд гарах уу?
-Шаардлагатай бол гарна аа.
-Таныг гаргах шаардлага нь юу байх ёстой вэ?
-Маш тодорхой хариулт хэлье.Би одоо ганцаараа биш. МАХН-ын дэд дарга гэдгээрээ хамт олонтойгоо хамт тэмцэнэ. Хамтдаа Монголоо аварна.Хамт олноороо талбай дээр жагсах ёстой гэж шийдвэл би гараад л тэмцэнэ.Өмнө нь бол цөөхөн хүнтэй ярилцаад, ер нь өөрөө шийдээд л гарчихдаг байлаа. Орой нь шийдээд, өг­лөө нь гарчихдаг байсан. /инээв/. Манай “Эрс шинэчлэл” хөдөл­гөөнийхөн чинь угаасаа их эрч хүчтэй хүмүүс байсан.Одоо ч холбоотой байдаг. Уулзана, ярилцана.
-Тэгвэл намын зохион байгуу­лалт танд удаан санагдах юм уу?
-Тодорхой хэмжээнд. Гэх­дээ хамт олон бол хамт олон л байхгүй юу даа.Маш хүчтэй. Монголын гурван том улс төрийн хүчний нэг. 2020 оны УИХ-ын сонгуульд ялалт бай­гуулж, Монголоо аврах боломж бололцоо бидний өмнө нээлттэй байна. МАНАН-г устгах бус харин МАНАН-г сүйрэн унахад Монголоо авраад зогсоно гэдэгт бид нар бэлдэж байна. Юм өөрчлөгдөж байна шүү дээ.
-Унана гэдэгт итгэлтэй байна уу?
-Найдвартай унана. Хараа­рай. Бид нар ялна. Би ялна. Яаж ч бодсон төрийнхөө дээр хулгайч нарыг суулга­чихаад яваад байж болохгүй байхгүй юу. Монголчууд сайхан амьдрах эрх­тэй биз дээ. Сая Ханз Бэрнер Зинн гэж Европын топ арван эдийн засагчийн нэг, Германы номер нэг эдийн засагч сая Монголд ирээд явсан. Тэр хүн миний арван жилийн турш ярьсан зүйлийг сая нэг удаа ярьчихаад явсан. “Та нар Оюутолгой дээрээ цөм луйвар­дуулж байна. Ийм тэнэг ард түмэн, улстөрч байж болохгүй. Та нарт уул уурхайн гэрээ байгуулах ямар ч мэдлэг, туршлага алга. Гэрээ байгуулах боловсролтой бол” гэж хэлсэн. Яагаад энэ үгийг заавал цагаан сахалтай, буурал үстэй европ өвгөнөөр хэлүүлэх ёстой юм бэ. Бүр, өөр оронд бол УИХ-ын гишүүн нь Оюутолгой шиг ийм том ордын луйврын дараа ганц удаа ярихад л ард түмэн нь хамтдаа тэмцэж, үнэний эрэлд гарна. Улстөрчид нь хамтарч тэмцэнэ. Тэгэхэд би 10 жил ярилаа шүү дээ.

ҮНЭН Л БИЗ ДЭЭ

-Яагаад С.Ганбаатарын үгийг боло­хоор тоодоггүй юм бэ гэж үү?
-Үнэн л биз дээ. Гэхдээ энэ үгийг ард түмэндээ хэлж байгаа хэрэг биш шүү. Харин ч ард түмэн минь миний үгийг сонсдог, тоодог тулдаа би өдий зэрэгтэй яваа юм. Гол нь МАНАН-ын улстөрчдөд хэлмээр байна. Монголчууд энэ гэрээний балгаар 24 тэрбум ам.дол­ларын өрөнд орчихсон, ажилгүй, мөнгөгүй сууж байна. Ийм үйлдэл хийснийхээ төлөө тэд айх ёстой. Гэтэл айж ч байгаа ч юм байхгүй. Одоо гэхдээ анзаараарай. Арван жил ярьсны эцэст манай нэлээн эдийн засгийн боловсрол сайтай хүмүүс нь ганц нэг үг хэлээд байдаг болсон байна лээ шүү.Тэгэхээр бага ч гэсэн үр дүн гарч байна л гэсэн үг.
-Сошиалаар эдийн засагч Зинний үгийг лекцийг нэлээн тарааж байгаа харагдсан. Харин таныг хэлсэн бол ёстой л “Попордог нь эхэлчихэж” гэж шүүмжилнэ байх?
-Ойлгомжтой.
-Энэ харьцуулалтандаа та эмзэг­лэдэг үү?
-Би чинь хүн ш дээ. Хүн юм бол гомдох ёстой шүү дээ. Би чин сэтгэлээсээ ярьдаг. Бүр арван жил ярилаа. Ингэж ярьсныхаа төлөө би арван жил доромжлуулсан. Яг үнэндээ ил хэлэхгүй л болохоос бус дотоод сэтгэлдээ бас шархлах үе байна.Эмзэглэнэ. Гэхдээ эх орныхоо төлөө учраас би тэвчээд л гарна. Хөлснийхөн бөөнөөрөө миний эсрэг ажиллаж байсан үе ч бий. Тэд харин Ханз Бэрнер Зинний өөдөөс болж ярьж чадахгүй, бичиж дөнгөхгүй л байхгүй юу. Яахав “гомдоно” гэж хэлэхээр хэтэрхий сул дорой санагдаж магадгүй. Хэцүү л дээ бас… 
-Эмзэглэдэг гэснээс та Ерөнхий­лөг­чийн сонгуулийн дүнд өөрчлөлт орж, хоёроос гурав руу орсон тэр үеийн нөхцөл байдлаа дүрслээч. Хар яриагаар бол ёстой “ёок ” хийсэн байж мэдэх юм. Ямар ч хүнд нэг гацаанд ордог үе гэж байдаг даа. Тэр үетэй л адилтгаж бодоод байна л даа?
-Шөнийн 3-4 цагийн үед ш дээ.Ёстой “ёок” хийсэн. Нарийн бол санахгүй байна. Гэхдээ би чинь бас олон жил “ёок” хийж байна ш дээ./инээв/ Сайн ч зүйл биш юм даа. Гэхдээ олон жилийн “ёок” хийх туршлагаас хаа очиж цус харвачихгүй шиг үлдэх туршлага суудаг л юм байна. Ер нь одоо бодоход 30 минут лав амьсгалахад хүнд байсан байх шүү. 
-Хэн тайвшруулсан бэ?
-Миний хань. Гэр бүлээрээ байсан болохоор бас гайгүй ээ.
-Та түрүүн “Ерөнхийлөг­чийн сон­гуу­лийн санал хураалт надад итгэл, урам өгсөн” гэж хэлсэн дээ. Тэгвэл МАХН-ын дарга Н.Энх­баярын хувьд энэ дэмжлэгийг авч үлдэхийн тулд таныг МАХН-ын дэд дарга болгосон байж мэдэх юм. Намдаа олон нийтийн дэмжлэгийг тогтоон барихын тулд шүү дээ.Үүнийг та зөвшөөрөх үү?
-Бид хоёр бие биенээ мэдэх болоод арав гаруй жил болж байна. Анх 2004 онд УИХ-ын дарга байхад нь би нийгэм, эдийн засгийн бодлогын зөвлөхөөр нь ажиллаж байсан. Хэн ч мэдэхгүй, 34-тэй залуу байхад минь надад итгэж, зөвлөхөөрөө томилж байсанд нь би үргэлж талархаж явдаг. Энэ удаа бол миний Монголоо аврах төлөвлөгөөг минь үнэлж, намдаа элсүүлсэн байх. Бидний дунд мэдээж тодорхой яриа хөөрөө өрнөсөн. Тэр бүхнийг задлах эрх надад байхгүй. Энэ чинь улс төр шүү дээ. Үнэхээр өөрийн чинь хэлснээр миний тус, намайг гэдэг ард түмний минь дэмжлэг МАХН-д хэрэгтэй юу гэвэл хэрэгтэй. Надад ч МАХН-ын тус хэрэгтэй. Н.Энхбаяр дарга аль аль талаас нь харсан, бодсон байх. Гол нь би тууштай тэмцсэн байхгүй юу. Монголын ард түмний дэмжлэг байсан тулдаа би ингэж уйгагүй тэмцсэн. Энэ тууштай чанарыг минь бас үнэлсэн байж болох юм. Одоо бодоход шүү.Дээр нь, би нэр цэвэр хүн. Сая гэхэд Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар надаас өө хайгаад ямар ч өө сэв олдохгүй болохоор нь ма­най найзыг оруулаад бичлэг хийл­гэчихэж байгаа юм. Энэ болгоныг үнэлж, Ерөнхийлөг­чийн сон­гуульд нэр дэвшүүлсэн байх талтай.
-Танай намыг 2020 оны УИХ-ын сонгуульд их эрчим­тэйгээр бэлдэж эхэлсэн гэж дуулсан. Үнэн үү?
-Үнэн. Одоо 76 тойрогт нэр дэв­ших нэр дэвшигчдээ тодруулах ажлыг эхлүүлсэн. Цаг алдахгүй ажил­лах хэрэгтэй байна. МАНАН-г унагахгүйгээр Монгол Улс хөгжихгүй.Тиймээс өнөөдөр бидэнд амрах ч эрх алга. 2020 онд УИХ-д олонх болно.
-Итгэлтэй байна уу?
-Гол нь ялалт авчрах хүмүү­сээ нэр дэвшүүлэх нь чухал. 

Үндэсний шуудан сонин