“Приус” автомашины нүүрсэн янданг ченжүүд дамлаж зардгаас улбаалж утаа шүүгчгүй автомашинууд агаарт 200 орчим төрлийн хорт бодис ялгаруулж байдаг. Ялангуяа хүний сэтгэцэд нөлөөлдөг хамгийн аюултай гэгддэг хар тугалга нүүрсэн яндангүй автомашинаас өндөр хэмжээгээр ялгардаг тухай “Өдрийн сонин” хөндөн бичсээр ирсэн.

Тэгвэл энэ асуудлаар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамнаас Цагдаагийн ерөнхий газарт хандан Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөнд нүүрсэн яндангүй автомашин оролцохыг хориглох талаар албан бичгээр ханджээ. Энэ асуудлаар Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооны нарийн бичгийн дарга бөгөөд ажлын албаны дарга Б.Алтанзултай ярилцлаа.

---

-Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөнд нүүрсэн яндангүй автомашин оролцохыг хориглох талаар та бүхэн цагдаагийн байгууллагад хандаад байгаа юм байна. Яг ямар чиглэл, зорилгыг барьж байна вэ. Энэ талаар эхлээд тодруулахгүй юу?

-Байгаль орчин аялал жуулчлалын сайд Б.Бат-Эрдэнийн 2022 оны гуравдугаар сарын 25-ны өдрийн 20 дугаар тушаалаар тээврийн хэрэгслийн нүүрсэн яндантай холбоотой хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, түүнд тавих хяналтыг сайжруулах, Монгол Улсын хилээр гаргахыг хориглосон бараа бүтээгдэхүүний жагсаалтад оруулах тухай тусгасан.

Энэ хүрээнд бид мэргэжлийн байгууллагыг оролцуулсан ажлын хэсэг байгуулан өнгөрсөн хугацаанд ажиллалаа. Ажлын хэсэгт Гаалийн ерөнхий газар, Авто тээврийн үндэсний төв, Нийслэлийн агаар орчны бохирдолтой тэмцэх газар, цагдаагийн байгууллагуудын төлөөлөл оролцсон.

Ажлын хэсэг приус машины катализатор буюу нүүрсэн янданг иргэдээс өндөр үнээр худалдаж аваад улсын хилээр гаргаад байна. Ингээд яндангаа сольчихсон, эсвэл утааны шүүлтүүргүй автомашин хөдөлгөөнд оролцож, агаарт 200 орчим төрлийн хорт бодис ялгаруулдаг. Үүн дээр арга хэмжээ авах шаардлагатай гэж үзсэн. Шалгалтын явцад 2446 приус машин катализатор буюу нүүрсэн яндангүй байсан.

-Энэ бол нэг удаагийн шалгалтын тоо байх, тийм үү?

-Тийм. Магадгүй өөр олон машин нүүрсэн яндангүй замын хөдөлгөөнд оролцож байхыг үгүйсгэхгүй. Үүнийг зогсоох ёстой.

-Нүүрсэн янданг хилээр гаргахыг хориглох асуудал маш чухал. Гаалийн байгууллага ченжүүдтэй үзээд бүр аргаа барсан гэдэг. Хууль эрх зүйн орчин нь тодорхой бус учраас гаалийнхныг ченжүүд шүүхэд өгчихсөн хөгтэй тохиолдол байгаа шүү дээ. Энэ тал дээр ажлын хэсэг ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-УИХ-ын 1998 оны улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглох, тарифан бус хязгаарлалт тогтоох бүлэг барааны жагсаалтыг батлах тухай 5 дугаар тогтоол батлагдсан байдаг. Энэ тогтоолын нэгдүгээр хавсралт батлагдсан. Улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглох бүлэг барааны жагсаалтын гурав дахь хэсгээс УИХ-ын 2006 оны тогтоолын хавсралтад өөрчлөлт оруулах тухай 92 дугаар тогтоолын бүтээгдэхүүн гэсэн үгийг хассан хэсгийг дээрх төсөлд тусгагдсан байсныг нэмж оруулахгүй байя гэсэн саналыг Гаалийн байгууллагаас гаргасан байдаг.

Мөн энэ тогтоолд автомашины нүүрсэн яндан, нүүрсэн яндангийн хаягдал гэж нэмэлтээр оруулах хэсэг дээр автомашины нүүрсэн яндан, нүүрсэн яндангийн катализатор, тэдгээрийн хаягдал гэж өөрчилж оруулъя гэдэг саналыг Гаалийн ерөнхий газраас гаргаад чиг үүргийнхээ хүрээнд Сангийн яам руу өнгөрсөн тавдугаар сард хүргүүлсэн юм билээ. Харамсалтай нь Сангийн яам одоо хүртэл хариу өгөөгүй байна.

Хэдийгээр хилээр гаргахыг хориглох барааны жагсаалтад одоогоор ороогүй байгаа ч Ажлын хэсгээс түр түдгэлзүүлэх арга хэмжээг аваад байгаа. Өөрөөр хэлбэл, нүүрсэн янданг улсын хилээр гаргахгүй байгаа гэсэн үг. Цаашдаа энэ хууль эрх зүйн орчныг тодорхой болгож, улсын хилээр гаргахыг хориглох ёстой. Бид ч энэ хүртэл ажиллана.

-Нүүрсэн яндантай байгаа үгүйг мэдэх гол хүмүүс бол оношилгооны төвүүд байдаг. Гэвч тэд ажиллаж чадахгүй байгаа учраас та бүхний нэг удаагийн шалгалтаар 2000 гаруй машин агаарт хорт бодис ялгаруулсаар байна. Энэ тал дээр ямар арга хэмжээ авах вэ?

-Тантай санал нэг байна. Гол хяналт тавих ёстой газар нь АТҮТ-ийн техник хяналтын оношилгооны төвүүд. Үүн дээр маш сайн хяналт тавьж ажиллах ёстой. Зам дээр зогсож байгаа тээврийн хяналтын байцаагч, замын цагдаа нар машины доогуур ороод нүүрсэн яндан байгаа үгүйг хэлэх боломжгүй. Бид ч үүн дээр гол анхаарлаа тавьж байгаа.

Нөгөө талаас хяналт шалгалтын ажлыг сайн явуулъя гэж ярилцаж байна. Иргэддээ бас сурталчилж ойлгуулах таниулах арга хэмжээг авах ёстой. Нүүрсэн яндангүй машин та биднийг, үр хүүхдүүдийг маань хордуулж байгаа. Болохгүй шүү гэдэг ойлголтыг иргэддээ сайн өгөх ёстой юм. Магадгүй тэд мэдээлэл дутмаг учраас санаатай, санамсаргүй худалдах асуудлууд байна.

-Танай ажлын хэсэгт эрүүл мэндийн байгууллага орж байгаа юу. Энэ асуудал дээр эрүүл мэндийн чиглэлийн нарийн судалгаа яригдах ёстой байх?

-Нийгмийн эрүүл мэндийн хүрээлэнтэй хамтран ажиллаж байгаа. Нүүрсэн яндангүй автомашинаас ялгарч байгаа утаа нь хүний эрүүл мэндийг яаж хордуулж байгаа талаар нарийвчилсан судалгааг хийхээр ажиллаж байна.

Түүнээс гадна манай хорооноос ЦЕГ, Тээврийн цагдаагийн албанд хандаад байгаа. Дээр дурдсан нүүрсэн яндангүй 2446 автомашины эзэмшигчийн хаяг, нэр, машины марк дугаартай нь бид Тээврийн цагдаагийн алба руу алдбан тоотоор хүргүүлчихсэн. Эдгээр тээврийн хэрэгслийг хотын хөдөлгөөнд оролцуулахгүй байх арга хэмжээг авахыг хүссэн байгаа.

Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооноос үүний хажуугаар хяналт шалгалтын ажлыг үргэлжлүүлсээр байна. Хөдөлгөөнт хяналт шалгалтын постуудыг ажиллуулж байна. Дээр нь Улаанбаатар хот руу орж гарч байгаа төв замууд дээр шалгалт хийж, өнөөдрийн /өчигдөр/ байдлаар 1032 тээврийн хэрэгслийг шалгаж 600-гийнх нь гэрчилгээг хурааж авсан. Тэд бүгд стандартаас давсан утаа ялгаруулж байгаа тээврийн хэрэгслүүд гэсэн үг. 8.1 сая төгрөгийн торгууль оногдуулсан. Долоон аж ахуйн нэгжид техникийн бүрэн бүтэн байдал хангаж ажиллах талаар албан шаардлага хүргүүлсэн. Нийслэлийн нийтийн тээвэрт явж байгаа 1228 автобусыг ээлжит оношилгоонд нь яаралтай оруулж, шаардлага хангахгүй байгаа 87 тээврийн хэрэгслийн засвар үйлчилгээг хийлгүүлэх ажлыг эхлүүлээд явж байна.

-Нүүрсэн яндангүй машинаас ялгарч байгаа утаанд хар тугалга агуулагдаж байгаа. Хар тугалга хүний сэтгэцэд нөлөөлдөг. Цаашлаад бусад эд эрхтэнг ноцтой гэмтээдэг гэдэг. АНУ-д хар тугалгатай холбоотой нийгмийн ноцтой том кейс байдаг юм билээ. Нэг үе нийгэм нь маш эмх замбараагүй болж, дэлхийг цочроосон гэмт хэргүүд үйлдэгдэх болсон. Судлаачид судалж үзээд хар тугалгатай холбож тайлбарласан. Тиймээс бензин шатахууны чанарыг сайжруулж нийгмийн энэ асуудлаа цэгцэлсэн гэдэг. Өнөөдөр ч манайд ийм байж болзошгүй байна шүү дээ...?

-Ажлын хэсэг дээр ийм зүйл яригдсан. Улаанбаатар хотын агаарын чанарыг сайжруулах бүсэд “Евро 5” шатахууныг хэрэглүүлье гэдэг санал санаачилга гарч байгаа. Энэ асуудлаар манайх Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамтай нэлээд сайн ойлголцон ажиллаж байгаа. Одоо манайд дийлэнх хэрэглэж байгаа “Евро 2” шатахуун бол өндөр насжилттай мотортой тээврийн хэрэгсэлд ашиглахаар агаарт ялгаруулах хорт бодисын хэмжээ маш өндөр байгаа. Энэ чинь нөгөө бидний сэтгэцэд нөлөөлдөг хорт бодисуудын нэгдэл. Үүнийг багасгах зорилгоор “Евро 5” шатахууныг Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол сайжруулах бүсэд хэрэглүүлье. Үнийн хувьд “Евро 2”-ын үнэтэй дүйцэхүйц байхаар татварын бодлогоор улс дэмжих ёстой гэдэг асуудлыг бид хөндөж тавьж байгаа. Энэ асуудал шийдэгдэх байх.

Нэг судалгаа сонирхуулж хэлье. Агаарын бохирдолд автомашины утаа яаж нөлөөлж байгаа талаар хамгийн сүүлд 2018 онд “ЖАЙКА” судалгаа хийсэн байдаг. Тэр судалгаагаар Улаанбаатарын агаарын чанарт нөлөөлж байгаа хүчин зүйлүүдийн 10 хувийг автомашины утаа эзэлж байна гэж гарсан. Түүнээс хойш ямар ч судалгаа хийгдээгүй. Нөхцөл байдал ч улам дордсон. Одоо бол автомашины утаа 20-25 хувийг эзлэх магадлалтай гэж үзэж байгаа. Оны төгсгөлөөс энэ талаарх нарийн судалгааг эхлүүлэхээр ажиллаж байна.