Монголын баримт шалгах төвийн судлаач Ш.Билгүүнтэй ярилцлаа.

-УИХ-ын сонгуулийн үеэр ОХУ-ыг дэмжигч хаягууд хамгийн их идэвхжилттэй байсан нь сонгуулийн үр дүнд нөлөөлсөн байх магадлалтай гэсэн мэдээлэл гарсан. Энэ чиглэлээр хийсэн судалгааныхаа үр дүнгээс танилцуулахгүй юу. Судалгааны гол зорилго юунд чиглэв?

-Цахим орчинд сүүлийн 20-иод жилд нийгмийн янз бүрийн бүлгүүдийн идэвх нэмэгдсэн. Одоо бага насны хүүхдүүдийн интернэт хэрэглээ, сошиал медиа хэрэглэх асуудал өсөн нэмэгдэж байна. Хүмүүсийн авч буй мэдээллийн тоо, чанар, ач холбогдол нь нийгмийн тулгамдсан чухал асуудлын нэг болж байгаа гэж бид хардаг. Иймд мэдээллийн орчноо таних, бидний хүлээн авч буй мэдээлэл ямар чанар, агуулгатай, ямар зорилготой байна вэ, энэ орчноо илүү ойлгох зорилгоор хийж байгаа нэг судалгаа гэж ойлгож болно.

Судалгаа маань бусад өөр маркетингийн ч гэдэг юм уу, эсвэл олон нийтийн санаа бодлыг судалсан судалгаануудтай нэг үндсэн категорид орно. хийгдэж буй ажил, арга хэрэгсэл судалгааны зорилгын хувьд бага зэрэг өөр байгаа гэсэн үг.

-Та бүхний судалгааны үндсэн сэдэв юунд чиглэсэн бэ?

-Оросыг дэмжсэн агуулгатай нарративууд. Нарратив гэдгийг тухайн үйл явцын талаар илүү түлхүү өгүүлсэн, бүрэн мэдээлэл өгөх зорилгоор танилцуулж буй мэдээллийн нэг цогц бүтэц гэж ойлгож болно. энэ нарративуудыг бид судлаад, судалгааныхаа хүрээнд таамаглал гипотез дэвшүүлээд, яг энэ сэдвүүдээр нарратив агуулгууд хэр байна вэ гэдгийг судалгааныхаа хүрээнд сонгосон хаягууд дээр 2024 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс 2025 оны нэгдүгээр сарын 31-нийг хүртэлх хугацаанд танадаж судалгаа хийсэн.

-Хэчнээн хаягийн хэдэн мянган постод танадалт судалгаа хийв?

-Нийт 16 хаягийн 19 мянган пост дээр үндсэн датагаа бид бий болгосон. Жишээлбэл, Оросыг дэмжсэн, өв соёлыг нь сурталчилсан, Оросын төр засгийн шийдвэрүүдийг дэмжсэн ч гэдэг юм уу, Украиныг эсэргүүцсэн агуулгууд ч байж болно. Мөн Украины талаар хуурамч мэдээлэл түгээсэн, хятад болон барууны орнуудыг эсэргүүцсэн, зарим талаар хятадыг дэмжсэн постууд байсан. Сүүлийн үед ажиглагдаж байгаа зүйл нь 2024 оны сүүлээс яригдаж буй, Францын “Орано” компанитай байгуулсан уран олборлох гэрээний тухай зэрэг янз бүрийн сэдвүүдээр Оросыг дэмжсэн агуулгууд хэр их түгж байна вэ гэдэг дээр судалгаа хийсэн. зарим хүмүүсээс ирж буй комментын тухайд та нар яагаад барууны орнуудыг илүү судлаад, яагаад Хятадыг судлаагүй юм бэ гэсэн асуултууд байсан. энэ нь зүй ёсны асуулт мөн. Гэхдээ бид өөрсдийнхөө чадамж, бололцоо, хязгаарлалтыг мэдэж байгаа.

-Та бүхэн өмнө нь энэ чиглэлээр судалгаа хийж байв уу?

-Орос, хятадын мэдээллийн үйл ажиллагаа Монголд ямархуу байдлаар нөлөөлж байна вэ. Ялангуяа төрийн дэмжлэгтэй мэдээллүүд жишээ нь 2023 оны хугацаанд бид үндсэн дата бааз цуглуулаад, ямар дүр зурагтай байна вэ, ялангуяа Хятадын төрийн дэмжлэгтэй, төрийн удирдлагатай фэйсбүүк хаягууд, онлайн хаягууд ямархуу мэдээлэл түгээж байна вэ гэдгийг харж судалсан. Тэгэхээр зөвхөн Оросыг судлаад байгаа биш, бид аль болох мэдээллийн орчны танин мэдэхүйгээс эхлээд шат шаттай судалгаанууд хийж байгаа гэсэн үг. Бид энэ судалгааныхаа ажлыг өөрсдийн бололцоогоор үргэлжлүүлнэ. Энэ дээр арга зүй, тогтвортой тогтмол мониторинг хийнэ. Дээрээс нь мэдээж хүний нөөц шаардагдана. Тэр бололцоо нь байвал бид цаашдаа судалгаагаа хийгээд явна.

-Оросыг дэмжсэн тролл хаягуудын тухай яригдаж буй. Ингэхэд тролл хаяг гэж яг юуг хэлээд байна вэ?

-Тролл хаяг гэж хялбарчлаад, ийм нэр томьёо ашиглаад байх зохимжгүй л дээ. Тролл хаяг гэдэг нь үндсэн агуулгаараа ихэнх тохиолдолд хуурамч. Дээрээс нь түгээж буй мэдээллийн хувьд хэн нэгнийг шоглосон, дайрсан, шүүмжилсэн, элэглэсэн гээд голдуу сөрөг агуулгатай мэдээллүүд байдаг. Нөгөө талдаа үүнийг өөр нэг үзэгдэлд ашигладаг. Тэр нь юу гэхээр зохиомол дэмжлэг бий болгох. Нэг постыг маш олон газраас зэрэг түгээдэг ч юм уу. “Өө энэ ийм шийдвэр гаргасан байна” гээд түгээдэг. Гэтэл түүний цаана бодит хүн байхгүй, байсан ч тэр нь олон аккаунт зэрэг ажиллуулдаг ч юм уу. иймэрхүү зүйлүүд байна гэсэн үг. Аливаа хуурамч суурь мэдээллийн операци үйл ажиллагаанд оролцож байгаа хаягууд нь заавал тролл байх албагүй. Жинхэнэ бодит хүн байж болно. Тэр ялгаа заагийг тогтоож, ойлгох шаардлагатай гэсэн үг. зарим тохиолдолд нээлттэй мэдээлэл байхгүй. Яг тухайн хаяг дээр хэн байна вэ гэдгийг мэдэх, тогтооход төвөгтэй. Ялангуяа энгийн эрэн сурвалжилга, онлайн эх сурвалжуудыг аваад үзэхээр мэдээлэл нь байхгүй ч байдаг юм уу. Бидэнд байгаа мэдээлэл нь жишээлбэл фэйсбүүк хаяг нь хэзээ нээгдсэн, ямар зураг ашиглаж, ямар мэдээлллүүд түгээсэн байна вэ, өөр хүмүүстэй ямар байдлаар харьцсан байна вэ гэдэг ч юм уу сошиал орчинд нээлттэй байгаа мэдээллийг л авна гэсэн үг. хэрвээ мэдээллээ ил гаргаагүй байвал тухайн хаягийн бодит байдлыг тогтооход илүү түвэгтэй байна гэсэн үг. Гэхдээ тролл хаягууд дээр нийтлэг ажиглагддаг зүйл юу вэ гэхээр нэр нь хуурамч. Судалсан хаягууд нь үнэхээр Оросыг дэмждэг үзэл бодолтой хүмүүс байхыг үгүйсгэхгүй. Тэд Оросын зүгээс олон улсад түгээж байгаа нь батлагдсан хуурамч мэдээллүүдийг ялгаж таньж мэдэхгүй байж болно. Тэгэхээр энэ нь тухайн хаяг руу биш, нарративт нь төвлөрч судалсан гэсэн үг.

-Сүүлийн үед ямар тролл хаягууд шинээр нэмэгдэж байна вэ?

-Вьетнам тролл хаягууд их гарч байна. Вьетнам нэр ашигласан, зарим тохиолдолд орос, украин хүний зураг ашигласан хаягууд байгаа юм. Тэгэхээр тролл гээд хэлчих боломжтой хуурамч хаягууд байна гэсэн шинж тэмдгүүд харагдаад байгаа юм.

-Монголын улс төртэй холбоотой мэдээллийг ОХУ-ыг дэмжсэн хаягууд идэвхтэй түгээдэг юм байна. Хамгийн их ашигласан түлхүүр үгс нь юу, юу байсан бэ?

-Төмөр зам, эрчим хүч, метро, ардчилал, террорист, Украин зэрэг үгс байсан.

Д.ЭРДЭНЭТУЯА