Өнгөрсөн намар Оросын ерөнхийлөгч В.Путин манайд айлчилсан. Тэр үеэр яригдсан томоохон яриа тохирооны нэг нь Монгол Улс Евразийн Эдийн засгийн холбоотой чөлөөт худалдааны түр гэрээ байгуулах тухай байв.

Ер нь бол энэ хэлэлцээрийн сураг олон жилийн өмнөөс дуулдсан. Ярьж ярьж Оросын ерөнхийлөгчийн айлчлалаар овоо урагшилсан хэрэг.

 

Айлчлалын үеэр Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх “…ОХУ нь манай улсын гадаад худалдааны томоохон түнш. Монгол, Оросын худалдааны эргэлт сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэж байгаа ч худалдааны баланс тэнцвэргүй байгааг өөрчлөх талаар тодорхой арга хэмжээ авсны үр дүнд Монгол Улс, Евразийн Эдийн засгийн холбоо хооронд Чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээр байгуулахаар тохиролцсон. Энэ хэлэлцээр нь манай хоёр улсын худалдааны эрх зүйн орчныг сайжруулж, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх бодит шинэ боломж бий болгоно хэмээн үзэж байна. Чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээрийг энэ ондоо багтаан байгуулахаар хоёр тал ажиллаж байгааг сайшааж байна. Хэлэлцээрийн үр дүнд Монгол Улсаас Евразийн эдийн засгийн холбооны гишүүн орнуудад гаргах мал аж ахуйн гаралтай 375 нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүнийг импортын татвараас бүрэн чөлөөлнө. Энэ нь манай хөдөө аж ахуйн салбар болон жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэхэд ихээхэн дэмжлэг үзүүлэх төдийгүй худалдаа, хөрөнгө оруулалт, бизнесийн орчинд шинэ боломжуудыг нээх юм” гэсэн.

 

Харин Оросын ерөнхийлөгч В.Путин “…Евразийн эдийн засгийн холбоо, Монгол Улс хоорондын хамтын ажиллагааг улам нягт хөгжүүлэх нь экспорт, импортыг үргэлжлүүлэн нэмэгдүүлэхэд хувь нэмэр болно гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Евразийн Эдийн засгийн холбоо, Монгол Улсын хооронд худалдааны хэлэлцээр байгуулах санаачилгыг Орос улс дэмжиж байгаа болно” гэж байв.

 

Энэ явсаар сая хэрэгжих дээрээ тулав. Гэтэл “...Монгол Улс энэ хэлэлцээрийг хийвэл сүйрнэ” гэх ухааны логиктой сөрөг PR яваад эхлэв. Монгол Улс Евразийн эдийн засгийн холбоонд элсэх тухай асуудал огт яригдаагүй байхад “...ШХАБ-д элсэнэ” гэдэг шиг ойлгуулахыг оролдож байна. Бас баахан хүн ажилгүй болох, үйлдвэрүүд дампуурах тухай “тоо”-нууд жагсаагаад айлгаж байна.

 

Яг л арав гаруй жилийн өмнөөс “…Танк орж ирнэ” гээд төмөр зам гацаасан шиг айлгах технологийг хэрэгжүүлж байна. Энэ хэлэлцээрийг хэн эсэргүүцээд, үйл ажиллагаа зохион байгуулаад байгаа нь ч илэрхий байгаа юм. Боовны, өндөгний, архины хэдэн компани л үүнийг онцгой эсэргүүцэж байгаа юм. Тэдэнд өрсөлдөөн хэрэггүй. Учир нь тэд монополоо алдахыг хүсэхгүй байна. Тэдний “…Үйлдвэрт гал гарсан, үнээ нэмнэ” гээд л нэмчихдэгт бид дасчихсан. Үг дуугүй хэлсэн үнээр нь авч хэрэглэдэг. Чанарын талаар ярилт байхгүй. Ялангуяа энэ хэлэлцээрийг эсэргүүцээд байгаа архи, өндөгний тухайд ярих цаг болсон шүү.

Гэтэл цаад учрыг нь бид их энгийнээр ойлгох хэрэгтэй юм. Яаж гэхээр, ийм хэлэлцээр манайд ус агаар шиг л хэрэгтэй юм. Учир нь Монгол бол хэрэглэгч орон. Үүнтэй хэн ч маргахгүй. Хэрэглээнийхээ бараг 95 хувийг ганц улсаас оруулж ирдэг. Тиймээс бидэнд ядаж ойрын жилүүдэд, үйлдвэрлэгч болж төлөвших хүртлээ үнэ багатай, чанар өндөртэй “хэрэглээ”-г импортлох хэрэгцээ бий. Зөвхөн импортлох биш экспортлох боломж ч хэрэгтэй.

 

Манайд жишээ нь ноос ноолууран бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл л гэхэд энэ Евразийн чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээрээр сэргэх боломжтой. Зорилтот хэрэглэгчдэд хүргэж зарах боломж гарч ирнэ. Ноолуурын том компаниуд, оймсны “Янмал”, “Тод оймс” гээд экспорт хүсэгч үйлдвэрлэгчид олон болсон. Өөрөөр хэлбэл, оруулж ирэхээс гадна, гаргаж зарах бараа бас бидэнд байна. Түүнийг үйлдвэрлэгчид энэ түр хэлэлцээрийг ашиглах эрхтэй. Ийм импортын ч, экспортын ч гарц олон байх тусмаа манайд тустай.

Ер нь бол “…Гаднын банк орж ирнэ” гэхээр “…Манай банкууд дампуурчихна шүү дээ”, “…Гаднын авиа компани орж ирээд ниснэ” гэвэл “…МИАТ дампуурна” гэнэ. Ийм тархи угаалтууд явдаг. Тэгвэл бид ийм технологийг ойлгох цаг болсон. Бид нар “…Хөдөөгийн байдал шалдар булдар, цагийн улирал ороо босоо, элстэй шанд, буттай цайдмыг дагаж, хааяа нэг хар гэрээс утаа суунаглана” гэж эхэлдэг Их зохиолч Д.Нацагдорж гуайн “Хуучин хүү”-г мэднэ дээ. Тэнд “…Тэртээ уулыг өнгөрвөл айлгүй гэж бодож, тэнгэрийн хаяанаас цааш газаргүй гэж сэтгэсээр, түмэн хэргээс хоцорч, дэлхийн боловсролоос гээгдэнэ” гэж айхтар үгнүүд бий дээ. Чухамдаа биднийг ийм байлгахыг л тэд хүсээд байна. Тэгэхээр одоо энэ хэлэлцээр дээр “…Дахиад л нэг “танкны үлгэр”-т итгэцгээгээд, архины, боовны, өндөгний үйлдвэрийг хамгаалж бүгдээрээ эсэргүүцэх үү, яах вэ” гэдгээ тунгаах л хэрэгтэй байгаа юм.

 

  

Б.ГАРЬД

 

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин