Монгол Улсын хөгжлийн торгон жолоон дээр сууж буй Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр эрхэлж буй ажлынхаа талаар сэтгүүлчидтэй нээлттэй ярилцлаа.
 

-Өнгөрсөн онд Монголын эдийн засагт хамгийн их нөлөө үзүүлэх “Чингис” бондыг хөрөнгийн зах зээл­дээ нийлүүлсэн. Энэ бонд хөгжил авч ирнэ, өрөнд оруулна гэсэн яриа их гарч байгаа. Эдийн засгийн хөгж­лийн сайдын хувьд та байр сууриа илэрхийлнэ үү?

-Мөнгө өөрөө баялаг бү­тээдэггүй, баялгийг хүн бү­тээдэг. Хүний бүтээсэн баял­гийг мөнгөөр хэмжиж, мөнгөөр илэрхийлдэг. Бидний эн тэргүүний зорилт бол  инфляци буюу үнийн  өсөлтийн  хувь  хэм­­жээг бууруулах, хоёр­ду­гаарт, валютын ханшийн тогт­­­вортой байдлыг хангах, гурав­дугаарт, зээлийн хүүг бууруулж нэг оронтой тоонд хүргэж, хугацааг сунгах явдал.

Ингэхийн тулд зах зээл дээрх мөнгөний ний­лүү­­­лэлтийг нэмэгдүүлэх шаард­лагатай байсан. Тий­мээс “Чингис” бондыг гаргах та­лаар манай яам санаачлан Засгийн газар, УИХ-аар хэ­лэлцэн  батлуулсан юм. УИХ бонд гаргах зөв­шөөрлийг өгөхдөө зөвхөн нэмүү өртөг шингэсэн дэд бүт­цэд зарцуул, халамжид зарцуулж болохгүй, төсвийн алдагдал нөхөж болохгүй гэ­сэн гурван үндсэн нөх­цөлөөр бонд гаргах зөв­шөөр­лийг олгосон.

-Дэд бүтцийн хөгжил рүү чиглэсэн төслүүдээ бэ­лэн болгоогүй үед бонд бос­госон нь хий дэмий өндөр хүү төлөх нөхцөл бүр­­дүүл­лээ гэж олон хүн шүүм­жилж байгаа. Энэ талаар?

-Төсөл бэлэн болгох, бонд босгох  гэдэг  хоёр  өөр асуу­дал. Өөрөөр хэлбэл, төсөл бэлэн болгоно гэдэг нь монгол­­чууд биднээс шалт­гаалах асуудал. Харин бонд босгох нь олон улсын зах зээл ямар байхаас  ихээхэн шалтгаалах зүйл. Мөн  бондыг  хэзээ  гар­гавал бидэнд ашигтай вэ гэдэг нь бодож үзэх ёстой асуудал. Бид яагаад арваннэгдүгээр сарын сонгосон бэ гэдэг нь санамсаргүй зүйл биш.

 

Өн­гөрсөн жил дэлхий дахинд эдийн засгийн хямрал болж байсан. Энэ хямрал ма­­найхыг тойроогүй, 2012 оны төгсгөлд төсвийн орлого их хэмжээгээр тасарсан, га­даад хөрөнгө оруулалт саарч, валютын ханш огцом өөрчлөгдөх нөхцөл бүрдээд байсан. Яагаад хямрал болоогүй вэ гэхээр “Чингис” бондын 1.5 тэрбум ам.долларыг дэлхийн зах зээл дээр ам­жилт­тай арилжсан яв­дал.

 

Тод­руулбал, манай улсад төсвийн алдагдал их, га­даадын  хөрөнгө оруулалт бага байсан ч хөрөнгийн зах зээлд “Чингис” бондын валют орж ирсэн учраас ханшийн огцом өөрчлөлт гараагүй. “Чингис” бондын гайхамшиг нь томоо­хон төс­лүүдэд хөрөнгө оруу­лахаас гадна, эдийн засгийн хям­ралыг зайлуулж чадсан явдал.

-“Чингис бонд”-ын хүү­­ний асуудлыг хэрхэн ший­дэж байгаа вэ?

-Монгол Улсын арил­жааны банкуудын жилийн хүү дунджаар 20 хувьтай байгаа. Харин “Чингис” бондын жилийн дундаж хүү 4.7 хувь. Өнөөдөр энэ мөнгөнөөс бүтээн байгуулалтад зар­цуулж эхлээгүй бай­гаа. Гэвч Монгол Улс хүүнд нь мөнгө төлөөгүй гэд­гийг албан ёсоор хэлье. Мөн­гийг шууд хөрөнгө оруу­лалтад зарцуулахаас өмнө Монголбанк дотоодын бо­лон гадаадын арилжааны банкуудад байршуулах за­маар асуудлыг шийдвэрлэж байгаа.

Төвбанк хөрөнгөтэй бол­сон учраас бодлогын хүүгээ 0.75 хувиар бууруул­сан. Үүнийг дагаад зээлийн хүү буурах болно. Мөн тодорхой нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүний үнийг тогтворжуулах, инфляцийг бууруулахаар Засгийн га­зартай хамтарч ажиллаж байгаа. Энэ нөхцөл бололцоо хэзээ бүрдсэн гэхээр бондын хөрөнгө орж ирснээр бүрдсэн юм. Цаашдаа төгрөгийн ний­лүүлэлтийг нэмэгдүүлэх бодлого барьж ажиллана. Ингэснээрээ зээлийн хүү, инфляцийг бууруулна.

-Яриагаа одоо бүтээн байгуулалтын ажил руу оруулъя. Тэгэхээр ирэх дөрвөн жилд бүтээн бай­гуулах ажил гэхээсээ илүү­тэйгээр энэ онд хийж бүтээх ямар, ямар төслүүд байна гэдэг нь сонин байх?

-Монгол Улс дэд бүтцээ хөгжүүлэх шаардлага нэн тэр­гүүнд тавигдаж бай­гаа. Хамгийн түрүүнд шийд­вэрлэх асуудал нь авто замын сүлжээг сайжруулах явдал. Тиймээс бид энэ онд зургаан аймгийг нийслэл хоттой ха­туу хучилттай замаар хол­бох юм. Тод­руулбал, Баян­­хонгор, Дорно­говь, Дунд­­говь, Дорнод, Өмнөговь, Хөвсгөл зэрэг аймгуудыг 2013 ондоо багтаж авто замаар холбох болно. Үлдсэн аймгуудыг нь 2014, 2015 онд хатуу хучилттай авто замаар бүрэн холбож дуусгана.

-Зургаан аймгийн замын тендерт зөвхөн дотоодын компанийг оролцуулах уу?

-Зөвхөн дотоодын ком­паниудыг ажиллуулах бод­лого барьж байгаа. Зам тээв­рийн яамтай бүх замын компаниудаа ажилтай болгох талаар ярилцсан. Өөрөөр хэлбэл, замын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй бүх компаниуд энэ хавраас ажил­тай болох нь.

-Энэ жил төмөр замын ажил эхлэх үү?

-Төмөр замын төслүүдийг 2013 онд идэвхжүүлэн өр­нүүлэх болно. Таван толгойн ордоос урд хил хүртлэх төмөр замын төсөл ажил хэрэг болоод явна. Энэ зард­­лыг “Чингис бонд”-оос гаргах болно. Харин Та­ван толгой-Сайншанд, Сайн­­­шанд-Чойбалсан зэрэг чиглэлийн төмөр замын ТЭЗҮ боловсруулах  ажил хийгдэнэ.

 

-Уул уурхайн дэд бүт­цийн асуудлууд ч мөн түүхий байгаа. Тухайлбал, “Эрдэнэс Таван толгой” компани дээр хэдэн гэрээс өөр зүйл байхгүй байгаа. Дээрээс нь 300 гаруй сая ам.долларын өртэй болсон гэж байгаа?

-Энэ компанийн санхүү­гийн хүнд­рэл нь  хоёр үндсэн шалт­­гаантай. Нэгдүгээрт БНХАУ-ын төрийн өмчит “Чалко” компанитай хийсэн алдагдалтай гэрээ. Тус ком­панитай хийсэн гэрээгээр байнгын худалдаагаа хий­гээд явсан бол бид байнгын алдагдал хүлээх байсан. Тий­мээс манай Засгийн газар гэрээг цаашаа энэ хэвээр нь үргэлжлүүлэх боломжгүй гэдгээ мэдэгдээд байгаа.

-Засгийн газрын бондоос хөрөнгө зарцуулахгүй гэсэн үг үү?

-Тэгж ойлгож болно. Нүүрсний нөөцөөрөө дэл­хийд тэргүүлэх энэ ордоо өөрсдийнхөө хүчээр ашиг­лая. Нүүрс худалдан авах компанитайгаа урт хуга­цааны гэрээ байгуулъя. Өөрөөр хэлбэл, худалдан авагчтайгаа 15 жилийн ху­гацаатай жилдээ 300 сая тонн угаасан нүүрс ний­лүүлэх гэрээ байгуулсан нөх­­цөлд нэг тэрбум ам.дол­ларын урьдчилгаа авч болох юм гэсэн үүднээс ажиллаж байна.

“Чалко” компаниас авсан бидний мөнгө урьдчилгаа байгаагүй хүүтэй зээл бай­сан. Урьдчилгаа гэдэг нь хүү­гүй, ирээдүйд нийлүүлэх нүүрсний өртөг гэж ойлгох хэрэгтэй.

-Оюу толгойн гэрээг мөн өөрчлөх талаар яригдаж байгаа?

-Оюу толгойн нэг сай­хан мэдээ гэвэл үйлдвэр ашиг­лалтад орж байгаа явдал. Харин Монгол Улсын өмнөх Засгийн газ­рын байгуулсан гэрээ мөн л алдагдалтай болсон. Хамгийн наад зах нь хөрөнгө оруулалтынхаа хэмжээг хоёр дахин өсгөнө гэдэг нь Монгол Улсын хүр­тэх ашгаас хугасалж байгаа хэрэг. Мөн Оюу толгойн хө­рөнгө оруулалт бүгд өндөр хүүтэй зээлээр хийгдэж бай­гаа. Засгийн газрын бондоос өндөр хүүтэй мөн­гөөр хөрөнгө оруулалтыг хийж байна.

 

Анх Оюу толгойн гэрээг байгуулахад “Айвэнхоу майнз” “Танайд орд нь байна. технологи, мөнгө байхгүй байна. Бидэнд мөнгө, технологи нь байна. 66:34-өөр гэрээ хийе гэж байсан. Одоо бидэнд мөнгө олох зам нь байгаа учраас асуудалд арай өөр өнцгөөс хандана.  УИХ-ын 57 дугаар тогтоолын дагуу гэрээг өөрч­лөх талаар шинэчлэлийн Зас­гийн газар байгуулагдсан цагаасаа хойш ажиллаж байна.

-Оюу толгой, Таван тол­гойг эрчим хүчээр хан­гах асуудлыг хэрхэн шийд­вэрлэх вэ?

-Монгол Улс их хэмжээний нүүрс экспортолдог ч гэсэн цахилгаанаа экспортоор авдаг. Энэ байдлыг ойрын хугацаанд өөрчлөх болно. Энэ ондоо багтаж Таван толгой, Шивээ-Овоо, Багануур гэсэн орд дээр 300-600 мВт-ын хүчин чадалтай цахилгаан станц барих ажлыг эхлүүлнэ. Баруун хязгаарт 60 мВт-ын хүчин чадалтай бага оврын цахилгаан станц барьж ца­хилгаан экспортолдог байд­лыг зогсооно. Мөн “ТЭЦ-V”-ыг бүтээн байгуулах ажлын гэрээнд тун удахгүй гарын үсэг зурна.