Монгол Улсад бүртгэлтэй гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанийн тоо жилээс жилд нэмэгдэж, жинхэнэ утгаараа борооны дараах мөөг шиг олширчээ.

Албаны баримтаас үзвэл урд хөрш болох БНХАУ­ ын хөрөнгө оруулалттай компаниуд манай улсад вант улс байгуулсан гэхэд хилсдэхгүй. 1990 онд тус улсын 1534 компани бүртгэлтэй байсан бол 2010 гэхэд 5303 хүртлээ бүл нэмжээ. Ингээд үзэхээр гадаадын хөрөнгө оруулалттай компаниудын жагсаалтыг яах аргагүй БНХАУ тэргүүлж байна. Тэгвэл хөрөнгө, мөнгөөрөө далайлгасан эдгээр компаниуд монголын нутаг дэвсгэрт аль хэдийн эзэн нь юм шиг авирлаж, эрээ цээргүй загнаж байгаад асуудлын гол нь оршино.

Тойруулж, нуршилгүй товчхон хэлэхэд, манай улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй хятад эзэнтэй барилгын компаниуд дэндүү даварч байна. Тэдэнд үйлчилдэг хууль дүрэм ч гэж алга. Зүй нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа бол тухайн улсын хууль, журамд захирагдах ёстой. Гэтэл өөрсдийн эрх мэдлийг дэндүү чадмаг ашиглаж, монгол ажилчдын эрх ашгийг уландаа дэвсэлж эрүүл мэнд амь насаар нь наадаж буйг хараад дуугүй өнгөрч зүрхэлсэнгүй. “Хятад иргэдийн хэрээс хэтэрсэн үйлдлийг хэн ч зогсоож дийлэхгүй” гэж амнаас ам дамжин яригдах зүйлс үнэний ортой байж мэднэ. Учир нь Хятадын хөрөнгө оруулалттай барилгын компанид ажиллаж байгаад эрүүл мэнд, амь насаараа хохирсон иргэд өнөөдрийг болтол хаана хандаж, хэнд хэлэхээ мэдэхгүй гомдож яваа. Гэтэл тэдний эрх ашгийг хамгаалах асуудлыг хэн ч сөхсөнгүй. Харин ч хөрөнгө оруулагч талын мэдэлд хөл алдан гүйх эвэртэн туурайтнуудыг хараад ичиж сууна. Саяхан даа нөхрөө алдаж, хүүхдээ эдгэшгүй өвчинд нэрвүүлсэн нэгэн бүсгүй нулимс дуслуулан хэвлэлийнхэнд хандаж байсныг уншигч авхай тодхон санаж буй биз. Энэ бүсгүйн эрх ашиг зөрчигдсөн юм биш. Элэг бүтэн, аз жаргалтай амьдарч байсан гэр бүл хятад эзэнтэй барилгын компанид ажилласнаараа хохирогч болсон юм. Хүний амийг юман чинээ санахгүй, хуулиас дээгүүр хэсүүчлэх тэр компанийг “Тод чоно” гэх. Тус компани нь 2010 онд байгуулагдсан гэгддэг ч 2004 оноос манай улсад үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн байдаг. Үйл ажиллагааны чиглэл нь барилгын салбарт ажиллах. Энэ утгаараа олон ч барилгын ард нь гарсан байдгийг иргэд андахгүй. Гэхдээ сайнаасаа илүү саар нэрээрээ алдартай юм билээ. Хаана л чанаргүй, стандартын бус байдлаар баригдсан барилгын нэр дуулдана тэнд “Тод чоно” явж байдаг. Тэгвэл “Тод чоно” компанийн тоймгүй олон балгийг хүүрнэн өгүүлье.

БАРИЛГЫН САЛБАРТ БАНТАН ХУТГАСАН “ТОД ЧОНО”

Энэ компанийн үүсэл, гарал тун энгийн. Вэн хэмээх хятадын нэр дээр байдаг ч компанийн нэрээ Сун Жи Хуа, Цай Зун Ши нарт түрээсэлдэг аж. Түрээсийн компаниар хэтэвчээ зузаатгаж байгаа эл хоёр иргэнд мөнгө л олж байвал бусад асуудал падгүй бололтой. Ямар сайндаа л “Монголд ганц ч зоосны орлого оруулахгүй” гэсэн уриатайгаар үйл ажиллагаагаа явуулж байх вэ дээ. Усыг нь уувал ёсыг нь дага гэдэг ардын үг бий. Манай улсын нутаг дэвсгэрт ажиллаж, амьдарч л байгаа бол хууль, журам сахих нь тэдний үүрэг байлтай. Гэтэл “Тод чоно”­ын халаасанд шургалсан томчууд толгойг нь илээд өнгөрөөж байснаас болоод өнөөдөр хариуцах эзэнгүй, хаяглах хүнгүй сууж байгаа нь гутамшиг гэмээр. “Тод чоно”­оор овоглож толгой дараалан мэндэлсэн барилгын нэг нь Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэр дэх “Саруул тэнгэр” цогцолбор юм. Өнгө үзэмж нь сайхан харагдавч үйлчлүүлэгч нарынхаа сэтгэлд хүрээгүй эл барилга өнөөдөр ч асуудал дагуулсан хэвээр байна. Бүхэл бүтэн цогцолбор хороолол барьсан атлаа улсад татвар төлөхөөс зайлсхийж нутаг буцаж байсан түүх Сун Жи Хуа, Цай Зун Ши нарт байгаа. Бушуу туулай борвиндоо баастай гэгчээр “Тод чоно” компанийн барьж байгуулсан эл цогцолборт стандартын бус зүйлүүд зөндөө бий. Үүнийг нь ч оршин суугчид нотлоод өгнө. Иргэдийн тав тухыг хангах наад захын асуудлууд нь шийдэгдээгүйгээс болж өнөөдөр тухайн орчинд замын түгжрэлээс авахуулаад, шугам сүлжээний томоохон маргаан үүссэнийг дурдмаар байна.

1.Уг хороолол автомашины зогсоолын хувьд асуудалтай. Замын түгжрэлийг жинхэнэ утгаар нь үүсгэдэг газар. Оршин суугчид нь автомашины зогсоолгүйгээс болж 19.00 цагаас хойш Шархадны төв зам дагуу буюу нэгдүгээр эгнээг эзэгнэдэг. Энэ байдлаас нь болж автомашины хулгай, хүний өмчид халдах, замын аюулгүй байдал зөрчсөн зэрэг сөрөг талууд үүсдэг болохыг иргэд хэллээ.

2.“Саруул тэнгэр” цогцол­ бор баригдах явцдаа мэр гэжлийн байгууллагын шал галтад хамрагдаж байсан удаатай. Ингэхдээ барилга угс ралтын ажилд ашиглагдаж байсан краныг нь мэргэжлийн үнэмлэхгүй хүн ажиллуулж байсан ил болжээ. Улмаар краныг нь түр зогсоох хүртэл арга хэмжээ авч байв.

3.Тус цогцолборын хана одоогоос хоёр жилийн өмнө салхинд хуурч байжээ. Тод руулбал, барилгын гадна дулаалга салхинд хуурч унаж, дор нь зогсч байсан машин дээр хөөсөнцөр тогтсон. Өөрөөр хэлбэл, өнгөн хэлбэр нь хуурч унаснаар энэ барилгын хана хэрхэн өрөгдсөн болохыг иргэд харсан гэхэд болно. Оршин суугч нарын хэлж буйгаар хажуу айлын ярилцах чимээг хэн дуртай нь сонсох боломжтой хэмээн хошигнож байсныг нуугаад яах вэ.

4.Орчин цагт орон сууц гаднын галлагаатай байна гэдэг эмгэнэл. Дулааны шугамд холбогдоогүй болохоор уурын зуу хаар “Саруул тэнгэр” хороол лыг галладаг. Энэ бай дал нь зарим оршин суугч нарт таалагдахгүй байгааг ч нуу сангүй. 5.Хаалга үүдээр нь салхи нэвтэрч, хана туургаар нь цана татах энгийн үзэгдэл. Доторх орчны шийдэл гэж “оо” заажээ. Цонхны тавцан байхгүй. Зарим газруудын ханаар цууралт өгсөн. Паар нь хөлдсөн болохоор ус гоождог зэрэг олон асуудлыг дурьдаж болно. Иймэрхүү л дүр төрхтэй барилга энэ нийгмийг чимж буйг иргэд онцолж байна. Учир мэдэх хүний хэлж байснаар Барилгын тухай хуулийг хэрэгжүүлээгүй компанийн дунд “Тод чоно” хоёр ч обьектод зөрчил гаргасныг хэлсэн. Дээр дурдагдсан нэг барилгын ажлыг хийж гүйцэтгэхдээ ийм олон зөрчил гаргасныг нь бодохоор бусад барилгуудад ч асуудал үүсэх нь дамжиггүй. Бид дараагийнхаа дугаар “Тод чоно”­ ын бүтээн байгуулалт гэгдэх “Баян монгол”, “Олимп” хорооллын “но”­ г илчлэх болно. Түүнчлэн эдгээр хороололд амьдардаг иргэд манай сонинд санал, хүсэлтээ чөлөөтэй илэрхийлэх боломжтой гэдгийг онцолж хэлье.

Х.ДОГМОД