-Энэ нь ардчилагчдын шударга үнэнд хэр дуртайн бодит тусгал болно-


 

Аравдугаар сарын 2-н удахгүй тохионо. 1998 оны эмгэнэлт энэ өдрөөс хойш 17 дахь жилтэйгээ золгож байна.

Урьдынхаараа хэвлэлүүд С.Зориг агсны тухай санагалзаж, маргааш нь журмын нөхөд, ах дүүс нь цэцэг өргөсөн тухай даруухан мэдээллээр дуусна. Бас сэтгүүлчид түүний төрсөн дүү УИХ-ын гишүүн С.Оюунаас ярилцлага авч, тэрбээр хэрэг илрэхгүй удсаар байгаа, эрх баригчид ямар нэгэн арга хэмжээ авахгүй байгаад гайхаж байгаагаа хэлж шүүмжилнэ. Ингээд л энэ өдөр өнгөрнө. Жил болгон ийм дүр зураг угтсаар байгаад хүмүүс ч дасчихаж дээ. Ерөөсөө ингэдэг л юм шиг, ингэх ёстой юм шиг боддог болж. Гэтэл Монголд нэг иргэнийг нь хөнөөсөн хэрэг яагаад өдийг хүртэл илрэхгүй байна вэ. Эгэл жирийн иргэн ч биш ардчилсан хувьсгалыг гардан хийлцсэн МУИС-ийн багш С.Зориг, УИХ-ын гишүүн, Дэд бүтцийн сайд Санжаасүрэнгийн Зориг шүү дээ. Гэр бүлийнхэн нь араас нь хөөцөлдөж чаддаггүй, учраа мэдэхгүй хүмүүс гэхэд хэцүү. Түүний ах нь төрд олон жил зүтгэж яваа, дипломат албанд ажиллаж олон жил гадаадад элчин сайдаар сууж буй С.Баяр. Түүнд танил тал, нөлөө их л байгаа байх. Төрсөн дүү С.Оюун байна. Ахыгаа нас барсны дараахь нөхөн сонгуулиар УИХ-д орж ирсэн цагаасаа тасралтгүй таван парламент дамнан төрийн түшээ гэгдсээр ирлээ. Энэ хоорондоо УИХ-ын дэд дарга, Гадаад харилцааны сайд, Байгаль орчны сайд гээд одоогоор манайд ямар ч эмэгтэй хүний хүрээгүй өндөр албан тушаалыг хашсанд тооцогдож байна. Тэгэхээр санаа тавьж, хөөцөлдөлгөө дутмааргүй санагдаж байгаа юм. Тийн атал энэ хэрэг яагаад илэрдэггүй юм бэ. С.Зориг агсантай мөр зэрэгцэн зүтгэж явсан найз нөхөд хамтрагчид нь өнөөдөр эрх мэдэл, нөлөөгөөр ер дутаагүй. Хамгийн өндөр албан тушаалыг хашиж байна. Э.Бат-Үүл нь Улаанбаатар хотын дарга, Ц.Элбэгдорж нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, намынхан нь УИХ-д олонхи байна. УИХ-ын дарга нь, Ерөнхий сайд нь, шүүхийн шийдвэрийн Б.Билэгт нь ч, тагнуулын Б.Хурц нь ч АН-ынхан байна. Төгс төгс эрх мэдэлтэй байна санж. Хүсэл зориг, итгэл үнэмшил байвал саад тотгор огт үгүй. Ийм байхад юунд энэ хэргийн учир тайлагдахгүй удна вэ. 2000 оны сонгуулиар хуучнаар МАХН-ынхан “Бид л гарч байж энэ хэргийн учрыг тайлна” гэсээр байгаад УИХ-д олонхи болж байлаа. Тэр үед хэргийн учрыг тайлагдаж байгаа гэж мэдэгдэж байсан Цагдаагийн Ерөнхий газрын дарга байсан Д.Мөрөн дараа нь УИХ-ын гишүүн болж, улмаар хариуцлагатай өндөр албан тушаалуудыг хашсаар ирсэн. Бэлэн зэхээний үгээ хэлж, ам өчгөөрөө баталж байсан хүн нь байгаад байхад энэ хэрэг яагаад илэрдэггүй юм бэ. С.Зоригийн хэрэг бол утга, учиг нь бүрхэг олон хэргүүдийн дэргэд олон гэрчтэй хэрэг. Аллага болж байхад эхнэр нь гэгдэх Д.Булган байж байсан. Тэр ч байтугай орцонд нь хоёр хүү тамхилаад зогсч байсан гэгддэг. Гэвч энэ хэргийн эзэн тайлагдахгүй байсаар олон жилийн нүүр үзлээ. Хэргийн гэрчүүд нь хэзээ ч ам нээхгүйгээр олон нийтээс зугтаж, хотын залуус нь хөдөө очиж амь зуудаг болсон талаар ч чих дэлсэнэ. МАХН гарч байж л энэ хэрэг илэрнэ гэдэг байсан бол дараа нь ардчиллынхан гараагүй цагт алуурчин нь баригдахгүй ээ л гэх болсон. Үнэндээ С.Зоригийн гэх хэрэг сонгуулиас сонгуулийн хооронд улс төрийн хүчнүүд нэгийгээ яллах бороохой нь болж хувирав.

Гэтэл Монголын ард түмэн С.Зоригийн гэх хэргийн алуурчныг аль нэг өдөр олж зарлана гэж хүлээсээр. Үнэндээ хэрэг тогтоож, буруутныг олно гэх чин хүсэл байх юм бол манай хууль, хүчний байгууллагынхан ямар хурдан хугацаанд, ямар мундаг баримт бүрдүүлж чаддаг гэдгийг бид нүүрсний гэх хэргээс харлаа. Аудиторууд нь яаж мундаг шалгаж, шинжээчид нь гайхалтай баталж, АТГ, прокурорууд, шүүх яаж ажилладгийг бид мэддэг болов. Тэд ингэж ажилладаг тохиолдолд Монголд гэмтэн гишгэх газаргүй болмоор юм. Монгол бол Мехсик шиг гэмт хэргийн илрүүлэлт гурван хувьтай байдаг орон биш. Гэмт хэргийн илрүүлэлт манайд дэлхийн дунджаас хамаагүй илүү, бараг 97 хувьтай шахуу яриа ч сонсогддог. Гэтэл илэрдэггүй гэх гурван хувьд нь энэ ноцтой хэрэг үлдсээр он жилийг үдэж байгаа нь эргээд анхаарал татаж байна. Ардчилсан хувьсгалын туг нь байсан С.Зоригийн амь хар нүүрсний үнээс дор байна гэж үү дээ. Ардчилсан хувьсгалынхаа 25 жилийн ойг ёслол төгөлдөр тэмдэглэж буй нийт монголчууд, ардчиллынхан энэ хэргийн илрүүлэлтэд анхаарах цаг болжээ.

С.Зоригийн хэргийг илрүүлдэггүй юм гэхэд ил болго оо. Ард түмэн үүнийг хүсч байна. Илрүүлж чадахгүй байгаа юм бол тэрийгээ хэлээд, яг ямар хүчин зүйлс, ямар ашиг сонирхлоор хэрэг гацсаныг ил болгох хэрэгтэй байна. Олон нийт, Монголын ард түмэн тэртээ тэргүй өөр, өөрсдийнхөөрөө дүгнэлтээ хийчих улсууд. Харин энэ хэргийг илрүүлэхгүй, ил болгохгүй бол эргээд гайхаж, ард түмний үзэл бодол өөрчлөгдөх хэмжээнд хүрээд байна.

Үнэндээ бүх гэрчүүд нь байдаг, төрсөн ах, дүү нь хөөцөлдөх эрх мэдэл чадалтай, найзууд нь хүч нөлөөтэй, нам нь олонхи, олон түмэн алуурчныг олох ёстой гэсэн бат бодолтой байхад энэ хэрэг илрэхгүй байхын учир юу байна вэ. Хөөрхий муу ижий нь амьд байхдаа энэ хэргийн учрыг олоосой гэж голоо гогодтол боддог байсан биз. Харин өөр ингэж бодож байгаа хүн байна уу. Илрүүлэхгүйн дээр ил болгох хүсэлгүй байвал харин ч хуйвалдааны шинж чанар улам бүр дархлагдан хадгалагдаж байна гэж хардахаас аргагүй байна. Бүр гадны хүчин үүнд хамаатай, тэр хүчний нөлөөнөөс эрх мэдэлтнүүд шахалтад ороод энэ хэргийг илрүүлдэггүй юм биш үү гэсэн хардлага ч олон нийтийн дунд яригдаад эхэлжээ. Хоёр том хөрш, гадны улс орнуудын шахалт дарамт барьцаанд төрийн өндөрлөгүүд орчихдог, тиймээс үндэстний эрх ашиг гэхээсээ өөр шаардлагад нийцүүлэх зовлон байдаг гэж хардах хүмүүс удахгүй үгээ хэлэх шинжтэй. Нэгэнт олон нийтийн дунд С.Зоригийн хэрэг илэрдэггүй нь хуйвалдааны шинжтэйгийнх юм уу гэсэн хардлага гарчихсан тохиолдолд үтэр түргэн ил болгох л зам үлдэх шиг. Бүр 2016 оны УИХ-ын сонгуулиас өмнө яаралтай хийх ажил байх аа. Энэ нь ардчилагчдын шударга үнэнд хэр дуртайн бодит тусгал болно.
 

 Э.Энэрэл