Яагаал гэвэл эдийн засаг хүнд байдалд орчихоод байгаа хэрэг.  Үүнийг маш энгийнээр тайлбарлъя.  Өнөөдөр таны худалдан авах чадвар буурч байгаа биз.  Энэ таагүй байдал ганцхан таньд биш олон хүнд тохиолдож байгаа.  Цаашид энэ байдал улам хүндэрнэ. Өөрөөр хэлбэл энэ сараас цахилгаан дулааны мөнгөө нэмэгдсэн үнээр нь та төлөөд ирэхээр  өрхийн эдийн засаг бас л эвгүйтнэ. Үүнийг арай дэлгэрэнгүй хэлбэрээр тайлбарлавал цахилгаан, дулаан нэмэгдэж байгаа учраас үнэ хөөрөгдөх нь тодорхой. Есдүгээр сараас эхлээд л хөдөлгөөнд орно. Юмны үнэ нь нэмэгдэхээр аж ахуйн нэгж, үйлдвэрлэл эрхлэгчид бараандаа энэ бүхний үнийг шингээхээс өөр аргагүй болно. Энэ мэт нөхцөл байдал үүсчихээд байгаа учраас улс төрийн богино ухаанаар асуудалд хандаж болохгүй.

Үүгээр ч зогсохгүй байдал улам хүндэрнэ. Гол буруутан нь Монголбанк.  Яагаад гэхээр манай улсын хувьд  өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний суурь болох  шатах тослох материал 100 хувь, өргөн хэрэглээний барааны 70-80 хувь нь импортоор орж ирдэг. Төлбөр тооцоог нь валютаар төлдөг.  Өнөөдөр гадаад валютын ханшийг тогтвортой байлгаж чадахгүй байгаа нь үнэн бөгөөд өнөөдөр ам.долларын ханш буурч байгаа ч  буцаад хуучин үнэн дээрээ очдоггүй.  Үүнийг эдийн засагчид судлаад тогтоочихсон байгаа.   Яагаад Монголбанкийг буруутгаж байгааг одоо тайлбарлъя.  Н.Алтанхуягийг Засгийн газар тэргүүлж эхлэх үед  2.8 тэрбум ам.доллар улсын нөөцөд байсан. Үүн дээр  “Чингис” бондын 1.5 тэрбум ам.долла, Хөгжлийн банкинд 600 сая ам.доллор байсан гэж бодохоор нийт таван тэрбум ам.доллар зах зээл дээр эргэлдэж байгаа.  Өөрөөр хэлбэл энэхүү эргэлтийн хөрөнгөөр валютын зах зээлийг бүрэн зохицуулчих бололцоотой. Гэвч ямар ч хяналт, хэрэгжилт гээчийг анзааргагүй үлдээснээс үүдэн  өнөөдөр ам.долларын ханш өсчихөөд байгаа юм. Уг нь бол манайх шиг жижиг зах зээлтэй оронд бол ам.долларын ханш шалдаа буух ёстой байсан ч Монголбанк ажлаа хийгээгүйгээс болж өссөн.  

 Ерөнхий сайдын хэлс­нээр бол ДНБ 11.3 хувиар өс­сөн. Харин статистикийн мэ­дээгээр 7.3 хувиар өссөн гэж байгаа. Өссөн гээд байгаа энэ үзүүлэлт нь бон­дын мөнгөний эргэлтээр орж ирж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл бүтээн байгуулалтад зарцуулагдаж байгаа болохоор жирийн иргэдэд  энэхүү ДНБ-ийн өсөлт  огт нөлөөлөхгүй байгаа хэрэг.   Эдийн засагчид бол энэ өсөлтийг эмзэг өсөлт гэж тодорхойлдог юм билээ.

Ерөнхий сайд өөдрөг хүн болохоор улс орон хөгжиж эдийн засаг  сайжирч байгаа гэж мэдээлдэг.  Үнэндээ  та бидний тархийг угааж байгаа хэрэг. Өөрөөр хэлбэл  Ерөнхий сайд одоогийн нөхцөл байдал, түр орж ирсэн эргэлтийн мөнгийг том болгож яриад байгаа юм. Үүнээс гадна, гадаад худалдаа 1.3 тэрбум ам.долларын алдагдалтай гарсан. Энэ мэдээжийн асуудал байсан. Учир нь, Оюутолгойн нэгдүгээр шатны хөрөнгө оруулалт буурсан. Том хөрөнгө оруулалт дууссан учраас багасах нь тодорхой. Мөн гадагшаа экспортлох гэсэн 35 сая тонн нүүрсний дөнгөж наймхан сая тонн нь гарсан байна. Одоо намрын сэрүү уначихсан учраас яагаад ч энэ төлөвлөгөө биелэгдэхгүй. Гадагшаа экспорт нь багасчихаар гадаад худалдаа алдагдалтай гарчихаж байгаа юм. Инфляци гайгүй байна гэх юм. 8.3 хувьтай байгааг гайгүй гэж хэлэхэд хэцүү.
 

Энэ мэтчилэнгээр өнөөдөр манай улсын эдийн засгийн нөхцөл байдал хүндрэлтэй байдалд орсон жишээ их байна.  Уг нь энэ оны төсөвтөө яаралтай тодотгол хийчихбэл асуудал өөрөөр эргэнэ.  Гэтэл  улс төрчид  тийм үгүй гэж маргасаар байна. Үүний дунд иргэн та бид хохирчих гээд байгаа тул  төвсийн тодотгол гээчийг хийж эхлэхийг хүлээлгүй бүсээ чангалсан нь  дээр  болоод байна.  

Т.Энгүүн.