НӨАТ гэж сугалаагаар ард түмний тархийг угааж иргэдийн халаасыг нимгэлэх зальжин аргыг төрийн түшээдүүд сэтгээд ажил хэрэг болгоод хэдийнээ дөврөн жилийн нүүрийг үзжээ. Эхэндээ ч буцаан олголтоо оны сүүлд авна гэхээр баярлаж басхүү азтан болох арга мэхэнд нь хууртсан иргэд өдгөө ч бий.

Гэтэл бодит амьдрал дээр тэрхүү азтан болох нь лөөлэй болж, буцаан олголтын бүгдийг нь авч чадахгүй байна гэхэд хилсдэхгүй. Учир юу гэвэл, 2019 оны эхний сараас эхлэн ибаримтаа зүтгэлтэйгээр бүртгүүлж яваа хэрнээ азтан болоогүй өчнөөн иргэд байна.

 

Нөгөөтэйгүүр, ибаримтаа  зааврын дагуу журам ёсных нь дагуу бүртгүүлээд байхад л хүлээгдэж буй гэдэг цэсэнд хуримтлагдсан баримттай олон арван хүмүүс ч байна. Эдгээр хүмүүс баримтаа устгаад ДДТД-аар бүртгүүлээд ч ААН илгээгүй эсвэл гомдол 72 цаг болсон хэмээсээр буцаан олголтоо авах боломжгүй болсоор байна. Холбогдох албаны мэргэжилтэнгээс тодруулахаар, Та баримтаа устгаад дахиж бүртгүүлнэ үү тэгээд болно гэдэг боловч яаж ч бүртгүүлээд тусыг эс олно.

 

Гэтэл үүний цаана иргэн буцаан олголтоо авч чадахгүйд хүрч байна. НӨАТ-ын тухай хуулийг 2015 онд шинэчлэн баталсан. Гэтэл сугалаа явагдаж эхэлсэн цагаас хойш сугалаа шударга бус явагддаг тухай шүүмжлэлийг өнөөдрийг хүртэл дагуулсаар иргэдийн итгэлийг алдсаар. Өдгөө үндэсний үйлдвэрлэл явуулдаг нэгэн компани бүтээгдэхүүнээс нь худалдан авахад үйлчлүүлэгчээсээ та НӨАТ нэмсэн үнээр тооцоо хийж ибаримтаа авах уу? эсвэл НӨАТ-аа хасуулж ибаримтаа авахгүйгээр төлбөрөө төлөх үү гэж асуудаг болжээ.

Энэ нь үнэхээр зөв сонголт. Ибаримт аваад очиж бүртгүүлэхэд өнөөх нь дээрх жишээ шиг бүртгэгдэхгүй байвал НӨАТ-аа төлсөн иргэн хохирч үлдэнэ. Тэгснээс шууд нэмэгдээгүй үнээр нь худалдан авалтаа хийсэн нь ашигтай болж байгаа юм. Үүнтэй адил олон байгууллага ингэж үйлчилдэг болсон нь иргэдийн халаасан дахь хэдэн төгрөгийг нимгэлэхгүй өнгөрч байна. Гэтэл зарим нэг ААН-үүд зальжин худалдан авагчийн ибаримтыг нь татвар руу илгээхгүйгээр иргэдийг хохироож байгаа нь тун харамсалтай.

Уг нь далд эдийн засгийг илрүүлэхээр нэвтрүүлсэн ч энэ мэтчилэн хумигдахгүй байгаа нь тод харагдаж байна. Ер нь ч  сугалаа гэгчийг зогсоож, татварын 10 хувиа бууруулах хэрэгтэй.