Угаарын хийнд хордсоны улмаас ээж болон дүүгээ алдсан харамсалтай үйл явдлын талаар иргэн Ц.Амарзаяатай ярилцлаа.

-Энэ харамсалтай үйл явдал хэзээ болсон бэ. Тухайн үед нөхцөл байдал ямар байсан бэ?

-Тухайн үйл явдал 2019 оны аравдугаар сарын 6-наас 7-нд шилжих шөнө болсон. Түүхий нүүрсийг хорьсон хамгийн анхны жил гэсэн үг. Сайжруулсан шахмал түлшийг бүх айл өрхөд бүтэн сарын турш сурталчилсан. Аравдугаар сарын 1-нээс эхлээд хэрэглэх ёстой гэсэн учраас тухайн үед өөр түлш хэрэглэх сонголт байхгүй болохоор авч түлсэн. Урьд орой нь ээжтэйгээ яриад, маргааш өглөө нь холбогдохгүй болохоор гэрт нь очтол 28 настай эмэгтэй дүү маань нас барчихсан байсан. Хүргэн, ээж хоёр маань ухаангүй, ээжийг харахад нэлээн хүнд байдалтай байсан. Хамгийн түрүүнд би очсон болохоор дүүгээ өнгөрсөн гэдгийг мэдэхгүй хөдөлгөсөн юм. Шүүх шинжилгээ ирээд цогцсыг хөдөлгөсөн болохоор нас барсан цагийг тогтоох боломжгүй гэж хүртэл хэлж байсан. Эмнэлгийн зүгээс ээжийг маань амьдрах таван хувийн магадлалтай, амьдрахгүй ч байж магадгүй, ямартаа ч аваад явъя гээд авч явсан.

-Тухайн өдөр шүүх, цагдаа, хууль хүчний байгууллагаас ямар хүмүүс ирсэн бэ. Угаартаж нас барсныг мэдээлэх юм бол хэрэг нээнэ гэж хэлсэн гэсэн шүү дээ?

– Тэр өдөр миний баримжаагаар 40 гаруй хүн ирсэн. Шүүх, шинжилгээ, цагдаагийн газраас гээд олон хүн ирээд өөрсдийгөө танилцуулсан боловч одоогоор би санахгүй байна. Анхнаасаа бидэнд сануулж байсан. Энэ мэдээ, мэдээллийг нотлогдоогүй байхад нь цацвал та нарт зөрчлийн хуулиар арга хэмжээ авна гэж хэлсэн.

Сүүлд дүүгийн маань ажил явдал болж байхад хүртэл цагдаагийн газраас “зөрчлийн хууль битгий хэл, тан дээр эрүүгийн хэрэг үүсэх магадлалтай шүү, үг хэлээ болгоомжтой байлгаарай” гэж сануулга өгч дарамталсан. Тухайн үед бид шокийн байдалтай байсан болохоор шууд хүлээж авсан. Одоо бодоход юу ч ярьж болохгүй шүү гэж амыг минь үдэж байжээ гэж дүгнэж байгаа.

-Ээж тань эмнэлгээр хэр удаан явсан бэ. Хүргэний биеийн байдал одоо ямар байгаа вэ?

-Тэр үйл явдлаас хойш ухаан ороогүй, зөвхөн нүдээ л нээсэн. Гэхдээ юу ч идэхгүй, ярихгүй, бие засахгүй, хөл гараа хүртэл хөдөлгөж чадахгүй байдалтай нүдээ нээсэн. Бид ээж маань босоод ирэх байх гэсэн итгэл найдвартай байсан. Яг тэр чигээрээ дөрвөн жил 9 сар болоод гэртээ нас барсан. Бид энэ үед ээжийгээ ядаж хөдөлгөдөг болгоё гээд физик эмчилгээнд хүртэл явуулсан ч найдваргүй гэдгийг нь мэдээд эмчилгээгээ зогсоож байсан. Эмнэлгээс бид “Та нар өөрсдөө ээжийгээ сайн асраарай” гэдэг үгтэй л гарч байсан. Хүргэн маань ухаан орсон. Одоо бол гар хөлөө удирдах чадвар гайгүй. Харин тархи толгой өвддөг, ухаан санаа балартдаг учраас ажил хийхгүй байгаа. дүү маань дөнгөж л гэр бүлтэй болж байсан.

-Ээж тань ямар мэргэжилтэй байсан бэ. Биеийн байдал нь өмнө нь ямар байсан бэ?

-Манай ээжийг хүн болгон мэднэ. Тамирчин, спортын мастер, биеийн тамирын багш хүн байсан. Тэтгэвэртээ гарсан ч ээж маань хэзээ ч зүгээр суудаггүй байлаа. Гуравдугаар төв эмнэлэгт очоод үзүүлэхэд 20 настай хүн шиг биетэй байна, ямар ч суурь өвчин алга гэж хэлсэн. Ганцхан угаарын хийн хордлогоос болоод тархи нь ажиллахгүй байна гэж хэлсэн. Тархи л ажиллахгүй бол бүх юмаа удирдаж чадахгүй учраас сайн асраарай л гэсэн.

Аравдугаар сарын 7-ны өглөө “софт волейболын ахмад тамирчдын улсын аварга”-ын тэмцээн болох гээд урьд өдөр нь бэлтгэлээ хийж ирчихээд “Ээж нь унтлаа. Маргааш тэмцээнтэй” гээд надтай есөн цаг өнгөрч байхад ярьсан юм. Тэгээд маргааш өглөө нь босож ирээгүй дээ. Бид ээжийгээ 100 насалдаггүй юм аа гэхэд 90 насална гэж боддог байсан. Тийм эрүүл биетэй байсан хүн ингээд амархан өнгөрчихнө гэж санаанд ч багтдаггүй юм.

-Тухайн үед гэрийн зуух, яндан зэргээс шинжилгээ аваад ямар дүгнэлтэд хүрсэн юм бэ?

-Манай гэрийг цагдаа нар хамгаалалтад аваад, гадны хүмүүсийг оруулахгүй гэж байсан. Миний гомдол тээгээд байгаа зүйл бол энэ хэргийг цааш нь ярьж болохгүй гэдгээс илүү хэргийн дүгнэлт нь яндангийнхаа хаалтыг хаасан, яндан нь тал хагас, ханан пийшин нь хагархай байсан учраас энэ айл угаартжээ гэж сошиалд цацсан. Гэтэл бодит байдал дээр байшин шинэ, ханан пийшин, зуух яндан бүгд зүгээр байсан. Тэр дүгнэлтээ тэд өөрсдөө хийгээд сошиал орчинд тараасан. Яндан, зуух, хөөнөөс нь дээж авч, шинжилгээ хийнэ гээд мод хагалдаг сүхийг нь барьж аваад өөрсдөө пийшинг эвдээд эхэлсэн. Биднийг цогцост хүрсэн байна, нас барсан цагийг нь тогтоох боломжгүй болчихлоо гэж хэлээд гэрээс гаргасан. Тэгээд дараа нь зургийг аваад сошиалд цацсан. Бид үүнд гомдолтой байна гээд залруулга гаргасан ч залруулгыг хэн ч уншаагүй. Сошиалд т араасан эхний дүгнэлтийг улс даяараа уншсан.

-Шат шатны хүмүүст гомдол, санал гаргасан уу?

-Эрүүл мэндийн сайд, харьяа дүүргийн бүх шатанд нь гомдол бичиж байсан. Бүгд хүлээж авсан хэрнээ уншина, судална, хариу өгнөө л гэдэг зүйл хэлдэг байсан. Эцэст нь бид хаашаа хандахаа мэдэхгүй арга мухардсан.

Одоо яаж байна, яах вэ гэж нэг ч удаа асуугаагүй, эргэж хараагүй. Үүн дээр үнэхээр гомдолтой байна. Анхнаасаа түүхий нүүрсээ түлэх үү, шахмал түлшийг түлэх үү гээд сонголт өгөхгүй яасан юм бэ. Эсвэл туршаад сайн болгоод гаргахгүй яасан юм бэ.

Хүмүүс яагаад одоо яриад байгаа юм, тухайн үед нь ярихгүй яасан юм гэсэн хандлагатай байгаа. Тухайн үед ярьсныг сонссон юм уу, бид ярьсан уу ярьсан. Манай гэрт хэвлэл мэдээлэл ээжийн минь бичлэгийг хүртэл хийгээд мэдээлэл гаргаж байсан.

-Таны хувьд утааны сонсголд оролцож, мэдээлэл хийсэн шүү дээ. Сонсголоор ямар зүйл яригдав?

-Утааны сонсголыг би үр дүнтэй сонсгол болно гэж анхнаасаа бодоогүй. Өмнө нь хүсэлт өгч байсан ч хасагдчихсан байсан. Сая өгсөн чинь оруулсан байна лээ. Утааны сонсголоор орсон хүмүүсийн илтгэлийг сонсож байхад “Шахмал түлш сайн, стандартын дагуу, барьцалдуулагч бодис нь сайн, шинжилгээгээр стандартдаа таарсан” гэсэн зүйлийг л ярьж байсан. Тэгвэл хэдэн хүн үхсэний дараа норм хангалаа гэж үзэх юм гэсэн бодол надад төрсөн. Өчнөөн хүн угаарын хийнд хордож үхээд байхад яагаад бодлого шийдвэрээ эргэж харахгүй байгаа юм бэ. Хүний амь ямар ч үнэгүй юм уу.

Энэ таван жилийн хугацаанд бидний амьдрал орвонгоороо өөрчлөгдсөн. Угаарын хийнд хордож нас барсан ээж, дүү хоёрын минь үхэл золиос болсон юм бол яагаад үүгээр дуусгавар болохгүй байгаа юм бэ. Над шиг энгийн ардын үгийг сонсдоггүй, яаж ч бичээд нэмэргүй байдгийн хор уршиг одоо ч байсаар байна.

Г.Балгармаа