Д.Тэрбишдагва:Би ганцхан фракцын төлөө ажилладаг
2014/10/26
Монгол Улсын Шадар сайд, МАХН-ын дэд дарга Д.Тэрбишдагватай ярилцлаа.
-Намрын чуулган эхэлснээс хойш улс төрийн амьдрал тайван байсангүй ээ. Өдөр бүхэн асуудал ундарч байна. Та чухам энэ бүхэнд ямар байр сууринаас хандаж байгаа вэ?
- Энэ намрын улс төр хэрээс хэтэрлээ. Намууд зөвхөн өөрсдийн ашиг сонирхлын үүднээс улс төржөөд байгаа болохоос биш ард түмний, улс эх орныхоо язгуур эрх ашгийг бодож байгаа юм харагдахгүй байна. Зөвхөн өнөө маргаашийн асуудлаар алсын хараагүй өчүүхэн жижиг улс төр хийцгээж байна. Энэ нь улс төрийн цоо шинэ, анхаарал татсан үзэгдэл биш л дээ. Үндсэндээ сүүлийн 20 гаруй жил бид улс төрийн энэ л загвараар явж ирлээ шүү дээ. Ер нь улстөржинө гэж юу байдгийг жинхэнэ утгаар нь харуулдаг улс дэлхийд ганцхан манайх болоод байна гэхэд буруудахгүй. Нэг гэрийн хоёр ч эвлэж суухын аргагүй болтлоо тэрсэлддэг гажуудал руу энэ улстөржилт биднийг түлхээд байна. Нэг л их улстөржсөн, ардчилсан бус анархист нийгмийг бий болгочихлоо. Үүнийхээ горыг одоо амсч байна гэхээс өөр юу хэлэх билээ. Хөгжлийн өндөр түвшинд хүрчихсэн дэлхийн улс орнуудад ард иргэд нь улс төрөөс илүү эрхэлж буй ажил хэрэгтээ л эзэн болохыг чухалчилдаг. Өнөөдөр өнгө мөнгөөр ард түмнээ хуурдаг, олигархи, гудамжинд хашгирч популизм хийдэг, элдэв заль мэх гаргадаг ийм л нөхдүүд улс төрд өндрөө авч байна даа гэж бодогдох болсон. Шулуухан хэлэхэд үнэндээ манай УИХ ийм л хандлагын үр дүн болон хувирчихаад байна.
-Дээрээ суудлаа олохгүй бол дороо гүйдлээ олохгүй гэдэг л санаа юу?
-Болж байгаа үйл явдлуудыг хараад байхад тодорхой байна. Төрийн гурван өндөрлөг нь сүүлийн 20 жилд байнга л хоорондоо тэрсэлдсээр ирсэн. Энэ цагт ч ялгаагүй. Миний хувьд таван Ерөнхий сайдын нүүр үзлээ. Гурав дахь парламентдаа ажиллаж байна. Ингээд хараад байхад хийсэн бүтээсэн юм багатай, хий хоосон хийрхэгчид олшрох хандлагатай байна. Тэгэхээр одоо тодорхой алхам хийх цаг нь болжээ.
-Тэр нь юу гэж?
- Улс төрд сайн үлгэр дууриалал үзүүлдэг, тулхтай, туршлагатай, ноён нуруутай, бүтээгч, ажил хэрэгч улстөрчид их хэрэгтэй байна. Хэт намчирхсан, бүлэг фракциараа талцдаг байдлыг нэн даруй халах хэрэгтэй. Үүний тулд Үндсэн хуульдаа өөрчлөлт хийж, төр засгийг тогтвортой ажиллуулах нөхцөлийг бүрдүүлж, тогтолцооны гажуудлыг засах, намын хатуу гишүүнчлэлийг эргэн харах цаг болсон байна.
-Ерөнхий сайдын оруулж ирсэн бүтцийн өөрчлөлт энэ намрын улс төрийг ингээд бужигнуулчихлаа гэж харах хүмүүс ч байгаа байх...
- Ямар нэг дүгнэлт хийхээс өмнө асуудлыг том зургаар харах хэрэгтэй. Ерөнхий сайд танхимдаа бүтцийн өөрчлөлт хийх төсөл оруулж ирээгүй байсан ч ялгаагүй Засгийн газрыг огцруулах шүүмжлэл өрнөх л байсан. Улс төрийн ийм нөхцөл байдал үүсэх л байсан байх. Н.Алтанхуягийн танхимын гишүүдийн дийлэнх нь давхар дээлтэй, бүтэц нь данхар, тэр энэ сайд нь муу ажиллаж байна гэж гоочилно. Ийм байхад Ерөнхий сайд бүтцээ чамбайруулах санаачилга оруулж ирсэнгүй, огцруулна гэх мэтээр эцэс төгсгөлгүй үргэлжлэх улстөржилт хөврөх л байсан шүү дээ. Энэ бүхнийг бодож тооцоод Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг танхимдаа бүтцийн өөрчлөлт хийхээр болсон байх гэж ойлгож байгаа. Үнэхээр сайд нар нь кабинетийн зарчмаар ажиллахаа больж, намын даргадаа захирагдахаа байж, намын даргын хувьд энэ олон бүлэг фракциа зохицуулж чадахаа больсноос үүдэн ийм алхам хийсэн бол харамсалтай л зүйл.
-Бүтцийн яг ийм өөрчлөлт хийх гэж байгааг та урьдаас мэдэж байсан юм уу?
- Ерөнхий сайд өргөн барихынхаа өмнөх орой уулзаж бидэнд танилцуулсан. Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, бид гурав ярилцаад шийдсэн гэсэн.
Түүний хийхээр төлөвлөсөн бүтцийн өөрчлөлтөд хоёр нам хамтарч засаг байгуулахад хийсэн гэрээнд нийцэхгүй, сэтгэлд хүрэхгүй зарим зүйл ч байсныг нуухгүй ээ. Ерөнхий сайдын бүрэн эрхийн хүрээнд өргөн барьж байгаа асуудал ч гэсэн Шадар сайдын хувьд “Ингэж болохгүй, хүлээн зөвшөөрөхгүй, миний санал ийм байна” гэж хэлэх нь нээлттэй. Тэр утгаараа ч өөрийн саналаа хэлсэн.
-МАХН-ын дарга Н.Энхбаярын Монголд ирсэн шалтгаан нь Засгийн газрын бүтцийн өөрчлөлттэй холбоотой юм шиг байна...
-Ийм үед Н.Энхбаяр дарга ирсэн нь цаг үеэ олсон гэж бодож байна. Хамтарч байгуулсан Засгийн газрынх нь бүтцэд өөрчлөлт орох гэж байгаа учраас МАХН-ын дарга өөрийн биеэр оролцон асуудлыг шийдэлцэх нь ач холбогдолтой. Түүнийг ийм шийдэл гаргаасай ч гэж хүсч байсан. Харин намын дэд дарга бол дэд дарга л байдаг. Шадар сайд бол шадар сайд л байдаг. Энэ хүрээнд л үйл явц өрнөсөн дөө. Ер нь байгуулсан гэрээгээ сайжруулъя гэдэг асуудал эртнээс яригдсан, шинэ зүйл огт биш ээ.
-Хоёр намын гэрээг сайжруулах ажилд та яагаад оролцоогүй юм бэ. Өнөөдрийг хүртэл намын ажлыг хийгээд АН-тай байгуулсан анхны гэрээг гардаж хийсэн таныг тойргийн гадна үлдээлээ гэж харах хүмүүс байна л даа?
- Манай намаас гарсан ажлын хэсэгт Н.Энхбаяр, З.Баянсэлэнгэ, Г.Шийлэгдамба гэсэн гурван хүн орж ажилласан юм. АН-тай анх байгуулсан гэрээнд анхаарах асуудал байсан биз. Гэхдээ сая байгуулсан гэрээгээр Шударга ёс эвсэлд дөрвөн сайдын квот байсныг гурав болгосон зэрэгт шүүмжлэлтэй хандах асуудал байгаа. Гэрээнд гарын үсэг зурах үеэр Д.Тэрбишдагва байсангүй гэсэн яриа нэлээд гараад байх шиг байна. Нэгдүгээрт, ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд ороогүй. Хоёрдугаарт, Шадар сайдын хувиар гадаадад албан томилолтоор явж таарсан. БНСУ-д болсон Зүүн Азийн паралимпийн нээлтэд оролцож, тамирчиддаа урам зориг өгч дэмжлэг үзүүлэх ажилтай байсан. Тэр наадмаас манайхан хоёр алт, нэг мөнгө, долоон хүрэл гээд нийтдээ 10 медальтай ирсэн нь үнэхээр бахархал байлаа. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хэрнээ тэгж их хүч чадал гаргаж, улс орныхоо нэрийг гаргаж байгаа тамирчдаа хараад өөрийн эрхгүй сэтгэл хөдөлж, өөртөө төдийгүй бусдад улам өндөр шаардлага тавьж, их эрч хүчтэй ажиллах юм байна гэсэн сэтгэгдэлтэй ирсэн шүү.
-Ер нь бол Н.Энхбаяр даргын эзгүйд намаа авч явсан таны үйл хэргийг одоо үгүйсгээд байгаа юм биш үү?
-Н.Энхбаяр дарга БНСУ-д эмчлүүлж байхдаа заавар зөвлөгөө өгдөг байсан. Бид тэр шийдэл, заавар, зөвлөгөөг хэрэгжүүлэхийн төлөө л ажиллаж ирсэн.
-Тэгэхээр танд ямар ч мэдэл байгаагүй гэсэн үг үү?
-Тэгж хэлж болохгүй л дээ. Н.Энхбаяр бол манай намын дарга. Намын өдөр тутмын үйл ажиллагааг Ерөнхий нарийн бичгийн дарга хариуцах үүрэгтэй байдаг. Тиймээс тодорхой асуудлууд дээр Н.Энхбаяр даргатай зөвшилцдөг. Даргын болон намын эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр намын бодлого хувь заяатай холбоотой ямар нэг асуудлыг шийдэх эрх мэдэл надад байхгүй. Харин дэд даргын хэмжээнд хийх ёстой ажлаа боломжийн хийж байсан.
-Ер нь АН, МАХН-ын гэрээнд гарын үсэг зурах хүртэл ямар тохироо явсан юм бол. Дөрвөн яамыг гурав болгох шийдлийг танай ажлын хэсгийнхэн шууд хүлээгээд авчихсан бололтой юм?
- Харин тиймээ. Нөхцөл байдлаас болоод яалт ч үгүй хүлээн зөвшөөрөх шаардлагатай болсон байх.
-Магадгүй ажлын хэсгийн гишүүд чинь дараагийн ээлжинд сайд болох тохироогоо хийчихсэн байж болох л юм?
-Одоо сайдын алба хашиж байгаа хүмүүсийг ажлын хэсэгт оруулбал ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж үзсэн юм. Ирээдүйд сайд болох магадлалтай хүмүүс ч ялгаагүй. Тиймээс л дээрх гурван хүнийг томилсон л доо. Сайдын суудалд санаархаагүй хүмүүс л ажлын хэсгийг бүрдүүлсэн болохоор тийм тохироо хийгдээгүй байлгүй.
-Н.Энхбаяр даргын бие илааршаагүй, мөд ирэхгүй гэдэг мэдээллийг танай намынхан өгдөг байсан. Гэтэл яагаад хүрээд ирэв. Жишээ нь та хэзээ ирэхийг нь мэдэж байсан уу?
-Н.Энхбаяр дарга гэнэт л ирсэн. Ирдэг орой нь манай намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Г.Шийлэгдамба 18.00 цаг өнгөрч байхад “Дарга ирнэ. Тэдэн цагт онгоцноос бууна” гэж хэлсэн. Үнэндээ миний хувьд сүүлийн хэдэн сар Н.Энхбаяр даргатай тэр болгон уулзаж, холбогдож чадаагүй байсан.
-Уг нь тэр онгоцны буудал дээр буухдаа “аав, ээжтэйгээ уулзаад агаар салхи амьсгалаад буцна” гэж ярьсан. Гэтэл ирснийхээ маргаашаас улс төрд ханцуй шамлаад орчихлоо. Яагаад гэж ам асуух хүн олон байна...
-Өөрөөс нь асуу. Хүний өмнөөс хариулах нь зохимжгүй.
-Н.Энхбаярын эзгүйд Д.Тэрбишдагва намыг нь авахыг санаархлаа, муу ажиллалаа гэдэг шүүмжлэл өнгөрсөн хугацаанд байсан. Тэгвэл намын дарга чинь ирээд ямар дүн тавьсан бол?
-Би төрийн хүн. Төрийн хүн ямар байх ёстой юм, тэр зарчмыг л баримталж ажилладаг. Аливаа асуудлыг дипломат аргаар шийдэж, аль болох хурцадмал байдал үүсгэхгүйг хичээж, төв байр сууринаас зөв л авч явахыг хичээсэн. Шадар сайдын алба амаргүй. Өдөр бүхэн бэлэн байдал шаарддаг байнга л “гал дүрэлзэж” байдаг хэдэн салбарыг хариуцдаг. Тухайлбал, Онцгой байдлын ерөнхий газар, Мэргэжлийн хяналтын байгууллага, Худалдан авах ажиллагааны газар, Стандартчилал хэмжил зүй, Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар гээд бүгд л асуудал ихтэй. Ийм байхаас ч аргагүй.Учир нь жинхэнэ амьдрал дунд буцалж байгаа хурц асуудлуудыг барьж авч шийдэж байдаг салбарууд шүү дээ. Дээрээс нь Монгол-Оросын болоод Монгол-Хятадын Засгийн газар хоорондын комиссыг ахалж байна. Энэ хүрээнд өнгөрсөн хугацаанд чамгүй ажилтай байлаа. Хамгийн сүүлд гэхэд л Монгол- Германы Засгийн газар хоорондын хамтын ажиллагааг шинэ түвшинд гаргах үүрэгтэй комиссын даргаар сонгогдлоо. Ингээд харвал хийх ажил маш их байна. Хоёр жил амралт авалгүй ажиллаж байгаа. Тэглээ гээд хариуцсан ажилдаа ялархаад зовлон тоочдоггүй. Ямар боломж арга зам байна тэр бүхнийг ашиглан энэ их ажлыг цаг хугацаанд нь амжуулж ард нь гарахын төлөө л ажиллаж ирсэн дээ.
-Намын ажлаас илүү төр түмний төлөө хийх ажил их гэсэн үг үү?
-Төр засаг, нам, ард түмэн надад итгэж байхад ажлаа үнэнч хийх нь миний үүрэг. Би баруунд боловсрол эзэмшсэн тэр чигийн соёлд суралцсан хүн. Аав минь лам хүн байлаа. Архангай аймгийн Эрдэнэмандал суманд төрж өссөн, монгол ахуй, зан заншил, ёс уламжлал, дорно дахины зан суртахууныг юу юунаас илүү эрхэмлэдэг. Өрнийн боловсрол, монгол ухааныг хослуулахыг зорьдог гэх үү дээ. Хөдөөгийн жирийн амьдрал ахуй хүнийг ажил хөдөлмөрт сургадаг. Өдий зэрэгтэй яваа нь нутаг усны минь ивээл, аав, ээжийн маань хишиг буян, өөрт ногдсон заяа тавилан гэж сэтгэлдээ биширч, сүлдэлж явдаг даа.
Хүн бүрт таалагддаг төгс төгөлдөр хүн, улстөрч гэж байдаггүй байх. Тиймээс намаа бэхжүүлэн нягтруулах, хамтарч байгуулсан засгаа тогтвортой ажиллуулахын зэрэгцээ улс орныхоо эрх ашгийн төлөө сэтгэлээсээ зүтгэн хоёр жилийг үдлээ. Ажлыг хийвэл хийсэн шиг хийе гэсэн зарчимтай. Үүнээс гажилгүй ажиллаж байна. Харин гүзээнд наалдсан дэлүү шиг бусдын ивээл дор хоргодож, хэн нэгнийг даган далдганаж, шарыг харж шарваж, улааныг харж урваж явдаг хүмүүст яснаасаа дургүй. Хэзээ ч ажил хийж сураагүй, сэтгэлд нь юу ч таалагддаггүй, бүгдийг хараар буддаг,хамт олны шийдвэрийг дандаа үгүйсгэж, хүлээн зөвшөөрдөггүй, эх оронч, тэмцэгч дүр эсгэдэг мэр сэр хүмүүст миний ажлын арга барил таалагддаггүй байх. Ийм хүмүүс аль ч намд байж л байдаг. Цөөхөн хэдий ч хор нөлөө нь багаддаггүй. Н.Энхбаяр дарга өөрийн нүдээр харж хэн нь хэн бэ гэдгийг мэдэх хэрэгтэй. Үүнийг ойлгож байгаа байх. Манай намд төлөв түвшин, тууштай, зарчимч хүмүүс олон бий.
-Өнөөдөр Н.Энхбаяр гэдэг хүн Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан хоёроос зайгаа бариад эхэллээ. Намаасаа холдуулах арга хэмжээ авч байна гэх мэдээллүүд яваад байна. Энэ тал дээр юу хэлэх вэ?
-Монгол төрийн тэргүүн байсан хүнийг авлига хээл хахуулийн хэрэгт холбож, харгис дээрэнгүй аргаар баривчилсан. Энэ бүхэн дэндүү эрээ цээргүй, ардчилсан улс оронд байж боломгүй балмад үйлдэл байсан болохоор эсэргүүцэж бид хэд Энхбаяр даргын гэрт очсон л доо. Эмнэлэг ч бай, шорон ч бай, шүүх хурал ч бай хаана ч байсан түүнтэй хамт байсан цөөхөн хүмүүсийн нэг нь гэж боддог. Монгол төрийн тэргүүн байсан хүнд хэтэрхий хатуу ширүүн, шударга бус хандаж байсныг тэр үед эсэргүүцэж, Ч.Улаан, О.Чулуунбат хоёрыгоо уриалж, хүн ёсны хувиар л жудаг гаргацгаасан л хэрэг. Түүнээс биш алс хойчийн ашиг хонжоо хайж, албан тушаал горилж очоогүй. Н.Энхбаярын эзгүйд Тэрбишдагва дарга болох гээд байна гэдэг хардлага сэрдлэг өнгөрсөн хугацаанд мөнхөд намайг дагасан. Хүний ар хударгаар хуншгүй зан гаргах хүмүүжил, ёс суртахуунгүй хүн гэж өөрийгөө боддоггүй. Улс орныхоо хөгжил, дэвшлийн төлөө угшил, үзэл баримтлал нэгтэй МАН болон бусад намтай хамтарч ажиллах нь МАХН-ын хувьд нээлттэй. Нэгэнт л АН-тай хамтарч засаг байгуулсан бол ажилласан шиг ажиллах хэрэгтэй. Миний хувьд улс орон, ард түмнийхээ эрх ашгийг намын болон хувийн эрх ашгаас дээгүүр тавьж ажиллахыг нэн тэргүүнд чухалчилдаг. Ч.Улаан сайд бид хоёрыг намаас холдуулах , буруушаах ямар ч үндэслэл байхгүй.
Н.Энхбаяр Ч.Улаан сайдаар ажлыг нь өгүүлсэн. Одоо Д.Тэрбишдагваас Шадар сайдынх нь албан тушаалыг нь авна гэдэг яриа ч байна л даа?
-Эрх мэдэл албан тушаал бол үхэн хатан зууралдаж, улайран тэмцээд байх зүйл биш шүү дээ. Жирийн нэг цехийн мастер, дагалдан технологичиос үйлдвэрийн дарга хүртлээ ажиллаж явлаа. Цаашлаад олон улсын байгууллага, Германы төрийн байгууллага, бизнес, дипломат, хөдөө аж ахуйн салбар гээд ажилласан газар бүртээ амжилт гаргаж, хийж бүтээсэн, үзүүлж харуулах зүйл олонтой. Өнгөрсөн хугацаанд хариуцсан ямарч ажлыг унагааж байсан удаагүй. Төрийн ажлыг гацааж, явцуу намчирхсан үзлээр хүмүүсийг хавчин гадуурхаж ирсэн түүх байхгүй. Албан тушаалыг авч ч байсан, өгч ч байсан. Хааны алба халаатай, эзний алба ээлжтэй гэдэг шүү дээ. Тийм учраас Шадар сайдын албан тушаалаас буух хангалттай шалтгаан байвал ажлаа өгөхөд татгалзах зүйлгүй. Хэрэв муу ажилласан гэж үзэж байгаа бол яг юун дээр алдав гээд үндэслэл байх шаардлагатай. Намын дэд даргын үүргийг муу гүйцэтгэсэн, энэ асуудлыг ингэж хариуцлагагүй шийдсэн гээд гаргаад ирэх хэрэгтэй. Ийм юм байгаа бол одоо ч ажлаа өгөхөд бэлэн байна. Яахав, намын байрны мөнгийг босгож чадсангүй, намын гишүүдийг ажилд оруулаагүй гэх байдлаар намайг шүүмжлэх явдал байгаа. Ийм шалтгаанаар огцор гэж хэлдэг хүмүүс ч бий. Төрийн албаны шаардлага хангахгүй, ажил хийдэггүй хүнийг албан тушаалд томилохгүй. Албан тушаалаараа далайлгаж авлига авч мөнгө босгож чадахгүй ээ. Намын байрны мөнгийг босгож, гишүүдийг бүгдийг нь ажлын байртай болгож чадах хүн гараад ирвэл намын дэд дарга, Монгол Улсын Шадар сайдын суудлыг өгье гэдгээ хэлдэг. Тийм хүн гараад ирвэл ажлаа өгөхөд бэлэн байна.
-Гэхдээ намын даргын чинь зүгээс ямар нэгэн байдлаар ажлаа өг гэж шахаагүй юм байна гэж ойлголоо...
-Мэдээж хэвлэлээр л ийм зүйлүүд бичигдээд байгаа.
Н.Энхбаяр дарга надтай санал солилцсон. УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайдад байр сууриа ч илэрхийлсэн юм билээ. Гэхдээ одоогоор ажлаа өг гэсэн албан ёсны бичиг, санал ирээгүй л байна.
Үнэндээ Н.Энхбаярыг шоронд хоригдож, өлсгөлөн зарлаж байх тэр хүнд хэцүү цагт хажууд нь байгаагүй, ган хийж ганц үг дуугараагүй хүмүүс өнөөдөр хачиг шиг наалдаж, элдвээр аашилж байгааг тэртэй тэргүй олон түмэн харж байна.Тэр хүмүүсийн явуулгаар элдэв захиалгат мэдээлэл хэвлэлээр яваад байгааг ч үгүйсгэхгүй. Үүнд эмзэглэх юм алга. 2012 оны сонгуулиар 76 суудлын төлөө 570 гаруй хүн өрсөлдснөөс Сонгинохайрхан дүүргийн сонгогчдын итгэлийг хүлээж, авсан саналын тоогоороо улсын хэмжээнд хоёрдугаарт бичигдсэн. Гурван удаагийн сонгуулиар хамгийн олон санал өгч, дэмжсэн Сонгинохайрханчууддаа баярлаж явдаг.
Одоогийн УИХ-д намын жагсаалтаар орж ирчихээд түүнийгээ өөрийн чадлаар, ард түмний итгэлээр сонгогдсонтой адил үзэж, том дуугарч яваа нөхдүүд байна л даа. Тойргоос үнэмлэхүй олон санал авч УИХ-д сонгогдсон, МАХН-ын нэр хүндийг ард түмний дунд өргөж тэр нөхдүүдийг намын жагсаалтаар төрд орж ирэх нөхцлийг хангаж өгсөн хүн л гэж өөрийгөө бодож яваа. Нөгөөтэйгүүр О.Чулуунбат, Ч.Улаан бид гурав МАХН-ын батлахаа сэргээж, тэр үед парламентад гурван гишүүнтэй болсон зэрэг нь сонгуулиар амжилт гаргахад тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн л гэж бодож байгаа шүү.
Шуудхан хэлэхэд намын доторх жижиг фракц бүлэглэлүүд Монголын улс төрийг идэж байна. Одоо АН-ынхныг хар л даа. Намын дарга нь фракцуудаа зангидаж дийлэхгүй байх шиг байна. Гишүүд нь эхлээд фракцийн даргынхаа амыг харж дараа нь намын даргынхаа үгийг сонсч байна. Энэ нь хямрал руу түлхээд байна шүү дээ. МАХН энэ зам руу халтирч болохгүй. Нэг хүнээр овоглодог, компанийн эзэмшлийн гэж хэлэхээр ч юмуу эсвэл тойрон хүрээлэгчдийн нам бас хол явахгүй. Монгол Улс гэдэг ганцхан фракц л байх учиртай. Үүний төлөө санаа бодол, зорилго чиглэлээ нэгтгэж зүтгэвэл бидний эх орон хөгжинө.Миний хувьд ганцхан фракцын төлөө ажилладаг. Үнэндээ улс төрд орсноос хойш Тэрбишдагва гэдэг хүн өөрийн байгуулсан хувийн компаниа зөнд нь орхиж, төрийн төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэсэн гэдгийг олон түмэн ч мэднэ. Өнчин өрөөсөн намайг гадаадад сургаж боловсролтой болгосон төрийн хайр хишгийг ард түмнийхээ төлөө ажиллаж ачийг нь хариулахыг хичээдэг.
-Тэгвэл Н.Энхбаяр болон түүнийг дагалдаж яваа хүмүүстэй зөрчилдөөд эхэлжээ?
-Би сая хэллээ. Надад ганцхан фракц бий. Тэр нь Монгол Улс. Энэ эрх ашгаасаа хэзээ ч ухрахгүй. Хэн нэгэн дарангуйлагч, нам эвсэл, аль нэг даргаас айж, өөрийн итгэл үнэмшлээсээ урвахгүй. Хүний хамгийн арчаагүй зан чанар бол өөрөө өөрөөсөө урвах юм шүү дээ. Өөрөөсөө урвасан хүн бусдаас ч урвах нь тодорхой.
-Та Н.Энхбаяр даргыг хэлээд байна уу?
-Үгүй дээ. Яагаад заавал Н.Энхбаяр дарга бид хоёрыг зөрчилдсөн, үл ойлголцсон мэт харагдуулах гээд байгаа юм. Бодитоор хар л даа. Улс төрд ийм бэртэгчингүүд дүүрэн байна шүү дээ. Үүнийг л хэлж байна. Гэхдээ бүгдийг нь хамруулаагүй шүү. АНУ-ын Ерөнхийлөгч агсан Жон Кенниди нэгэнтээ “Эх орон минь надад юу өгсөн юм гэж асуухын оронд би эх орныхоо төлөө юу хийж чадах вэ гэж өөрөөсөө асууж бай ” гэж хэлсэн байдаг. Монголын улстөрчид үүнтэй адил “Би Монгол Улсын төлөө юу хийж чадах вэ” гэдгээ өглөө бүр боддог байвал мөн ч сайхансан. Ийм л байр сууринаас асуудалд ханддаг байвал фракцлах, бүлэглэлд хуваагдах шаардлага байхгүй. Энэ зун манай хоёр хөршийн тэргүүн айлчиллаа. Монголын эдийн засаг, цаашлаад улс орны хөгжилд тустай олон гэрээ, хэлэлцээрийг хийж “Танай улсыг дэмжье, хамтаръя” гэж хэлээд явлаа. Гэтэл тэд явав уу, үгүй юу ард нь бид дотроо хөлөө жийлцээд, сандал ширээ булаацалдаад, ажлаа хийсэн юмгүй бужигнаад эхэллээ шүү дээ. Ингэхээр бид гадныхан төдийгүй иргэдийнхээ итгэлийг яаж олох юм бэ. Одоо хоёр хөршийнхөн маань биднийг шоолж байгаа. Шоолохоос гадна “Монголчууд бүтэхгүй юм байна, итгэл даахгүй нөхдүүд байна, хэлсэн ярьсандаа хүрдэггүй” гэдэг дүгнэлт хийж толгой сэгсэрч суугаа байлгүй. Тиймээс л фракцлахын гайг дахин дахин сануулаад байгаа хэрэг.
-Тэгэхээр Ч.Улаан гишүүн та хоёрыг АН-д орж магадгүй гэдэг яриа гарсан байна. Энэ тал дээр юу хэлэх вэ?
-Зорилготой тарааж байгаа худлаа мэдээлэл гэдэг нь ойлгомжтой шүү дээ. Хэсэгхэн хүн баяжаад, дийлэнх нь ядуу биш , нийтээрээ сайхан амьдралтай болгохыг баримтладаг зүүний үзэл баримтлалтай хүн. Үүнээсээ хэзээ ч ухрахгүй.
-Ер нь одоо Н.Энхбаяр дарга та хоёрын харилцаа ямар байгаа вэ?
- Том дарга нарыг долоочих шахаад гүйгээд байдаггүйг минь хүмүүс мэдэх байх. Н.Энхбаяр даргыг өндөр дээд албан тушаалд байхад нь үүдэнд дугаарлаад суугсадын дотор байгаагүй гэдгээ бардам хэлнэ. Оногдсон ажлаа хариуцлагатай хийхийн төлөө л зүтгэж явлаа. Тиймээс би хэнд ч өргүй. Хэлэх гэснээ хэнээс ч эмээлгүй хэлчихдэг зантай. Мэдээж Н.Энхбаяр даргын хэлсэн болгон, хийсэн бүхэн зөв гэж боддоггүй. Хүн учраас алдах, эндэх, буруу ташаа ойлгох юм байх. Хамгийн гол нь дээд түвшний удирдлагыг даган далдганаж, буруу ташаа мэдээллээр тархийг нь угаадаг бүхэл бүтэн бүлэг хүмүүс байдаг гэдгийг ухаарч ойлгож тэднээс зай бариуштай байгаа юм. Гэхдээ энэ олон жил улс төрд зүтгэсэн түүний хувьд арвин туршлага мэдлэг, бусдад үлгэр болохоор сайхан чанар их бий. Хэлсэн ярьсанд нь авах гээхийн ухаанаар ханддаг. Ажил хийж яваа хүмүүст мэдээж санал зөрөлдөх зүйл гаралгүй яахав. Тэр бүр өөрийнхөө итгэл үнэмшлээс урваж, бусдыг дагадаг алиа салбадай байхыг хүсэхгүй байна.
-Угшил нэг МАН-тайгаа дайсагналцах ёсгүй гэдэг таны үзэл бодол Н.Энхбаяр даргын дургүйцлийг төрүүлдэг байж болох юм?
-Мэдээж бид АН-тай гэрээ байгуулсан учраас замын дундаас буцаж, тавьтиргүй загнах учиргүй. Нэг үзэл баримтлалын дор нэг зорилго өвөртлөн явсан журмын нөхөдтэйгээ одоо ч сайн харилцаатай. Тийм болохоор зарим хүмүүс хардаж сэрддэг тал бий.
-Тэгэхээр өнөөдөр Ерөнхий сайдын оруулж ирсэн бүтцийн өөрчлөлтөөс илүү Засгийн газрын тэргүүн огцорчихож ч мэдэх нөхцөл байдал үүчихээд байх шиг байна. АН-ынхан өөрсдөө ч гарын үсэг цуглуулаад байгаа бололтой. Та энэ талаар ямар байр суурьтай байна вэ?
- Шинэчлэлийн Засгийн газар хоёр жилийн турш боломжийн хэмжээнд ажиллаж байна. Ерөнхий сайд бүтцийн өөрчлөлт хийх төсөл оруулж ирснээр долоон сайдаа явууллаа. Үнэндээ тэр санал хураалтын үеэр долоон сайдаа явуулахгүй гэж би кноп дарсан. Манай Ч.Улаан сайдаас эхлээд бүгд л муугүй ажилласан. Гэтэл одоо Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудал хөндөгдөөд эхэллээ. Нэг танхимд ажиллаж байж, Засгийн газрын тэргүүнээ огцруулна гэж санал лав өгөхгүй. Н.Алтанхуягийг огцрууллаа гэхэд намын даргаар хэнийг сонгох, хэн Ерөнхий сайд болох гээд хор найруулалт улам л гаарч мэднэ. Дараагийн засаг нь гарлаа ч түлхэн унагах гээд эцэс төгсгөлгүй улстөржилт үргэлжилнэ шүү дээ. Энэ бүхний цаана эдийн засгийн байдал улам хүндэрч ард иргэд л хохирсоор үлдэнэ.
Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ
Өдрийн сонин
ser od · 2014/10/28
Unuugiin oroo busgaa tsag ued k***or tokhioldokh er khun bna. Tany demjij bna!!!
Зочин · 2014/10/27
жудагтай эр хүн дээ
Зочин · 2014/10/27
SHUdarga ynynee heljee ene muu huurhii.
Зочин · 2014/10/27
АВИЛГАЛЧИН ЭНХБАЯРААС САЛАХ ГЭЖ БАЙГАА БОЛ МАШ ЗӨВ. НАМАА ХУВИЙН НАМ ГЭЭД ОЙЛГОЧИХСОН ТЭР ГЭР БҮЛЭЭС АЛЬ ЭРТ АНГИЖРАХ БАЙСАН ЮМ. ЕР НЬ ТЭР НАМБАРЫН ХҮҮГ АЛЬ Ч НАМД БАЙЛГАХ ХЭРЭГГҮЙ. НАМААС НЬ ХӨӨХ ХЭРЭГТЭЙ. МАХН ГЭДЭГ БИДНИЙ ЭМЭЭ ӨВӨӨГИЙН ҮҮСГЭН БАЙГУУЛСАН НАМЫГ ТЭР МУУ ХЭРҮҮЛЧ АВГАЙ, ХЭНХЭГ НӨХӨР, ЗЭВҮҮН ХҮҮ НАР ЯАГААД ЭЗЭМШИХ ЁСТОЙ ГЭЖ. ӨӨРСДИЙГ НЬ ЗАЙЛУУЛ. АВИЛГАЛ АВЧ НАМЫН БАЙРНЫ ТҮРЭЭС ТӨЛСӨНГҮЙ, АВГАЙ ХҮҮХЭД ӨЛСГӨӨГӨӨД, НАМЫН ГИШҮҮДИЙГ АРЫН ХААЛГААР АЖИЛД БАГА АВЛАА ГЭЖ ЗАГНАЖ ДАРАМТАЛДАГ ЁС ЖУРАМ ЕР НЬ БАЙЖ БОЛОХ УУ, АРАЙ Л ЮМ АА.
Зочин · 2014/10/27
TERBISHDAGVA-IIG MUU HUN GEVEL BUSAD NI YU BOLOH BE. 76-N GISHUUNEES HAMGIIN DUNGUUR NI ENE HUN DE. ATAARHAJ AJLAA HIIJ CHADALGUI AJLAASAA HUUGDSUN HUURHII HEDHEN HUN AMIA HORLOHOOS NAAGUUR YUM BOLJ BH SHIV KKK...
Зочин · 2014/10/27
hudalch adgiin ***** gahai uhej dald oroosoi.
Зочин · 2014/10/27
Doli shoxison xun gej mongolchuudyardag ter bol yax araggui Ter bish dagva xee
Khangai · 2014/10/27
Зарим нэг нь үнэн үг хэлсэн ард түмнээ гэж ярисан хүний эсрэг юу юу гээд ******ацгаагаад байнаа. Улс төрийн бантанд тархи нь эргэж толгойгоо угаалгасан амьгүй албатууд. Улс эх орны эсрэг буруу зөрүү юм яриад байгаа хүмүүсийн эсрэг үг хэлж тэмцэж болохгүй, гарч болохгүй, өөрийн үзэл бодлоо илэрхийлж болохгүй байхыг юу гэж ойлгох вэ малуудаа. Яагаад урвагч энэ тэр гээд солиороод байна. Дунд нь ороод уусаад үгийг нь дагаад авилгал аваад, намын гэсэн болгоныг ажилд аваад байх байсан уу? Тийм байхыг хүсээд, тулгаад байгаа энэ хүмүүсийг юу гэж ойлгох вэ. Улс төржөөд ажлаа хийхгүй байна гэж хэлсэн хүн яагаад буруу үг хэлсэн болоод байна. Та нар ер нь хэн бэ? Хүнийг сайн ч ****** ч ******лж л байдаг, зам дээр машинд дайруулсан нэгэндээ очоод туслалцаа үзүүлэх ч сэтгэлгүй, хөгийн арчаагүй сэтгэхүйтэй болсон хүн ********нууд болж хувирч байгаагаа ойлгох хэрэгтэй. Энэ жилжингээ улс төржөөд ажлаа алдаад хямралруугаа гүн*******эж байхдаа таарсан сүгүүд. Энхбаяр гэж орой дээр залсан бурхан уу?
Oyunbat · 2014/10/27
chi ingej dolignood vldeh vv CHI bol tiim ch sain hvn bish
Зочин · 2014/10/27
Umnuus beltgegdej iim zakhialgat setgegdel.g hen tooj unshih ym be.harahaas ch durgvi hvrch bna.Ene hvni helsen yrisnaar abah geehiin ukhaanaar handay. hen negend taalagdah albagvi vneniig yrisan l bna bas shvvmj ch bna Bvgdiig dotroo shingeey.
Зочин · 2014/10/27
Монголын улс тор Энхбаяраас с******** болсон.Сая тэр хун оороо нухээ малтаад буцлаа.МАХН Намбаргуц болсон уед жинхэнэ нам болно
Зочин · 2014/10/27
ene neg minii door neeh yadtsan urt setegdel bichsen nuhurd: chi henees tsalin avj udur shunjun engej suuj chaddag bna. huurhiiij chadahgui,zaihaalagt ajiltan minee. unheer chamaig, chamaig zahialsan nam ba dargiichn uruvduj bn. ireeduidee chi uur humuusshig jinken ajil hiij uzeerei.
Зочин · 2014/10/27
ШАДАР САЙД Д.ТЭРБИШДАГВЫН АМ, АЖЛЫН ЗӨРҮҮГШУДАРГА ЁС ГЭДЭГ ЮМ БАЙНА.Шадар сайд Д.Тэрбишдагва бодлогогүй яриа, увайгүй үйлдлээрээ өөрийгөө Шадар сайдын албан ту******лаас огцоруулах үйлдлийг удаа дараа хийж, би хууль зөрчсөн бол огцороход бэлэн гэж “дондогмаалж” явна. Д.Тэрбишдагвын амны өнгөт шоу нь олон түмний дургүйцлийг хүргэж, шадар сайдын албан ту******лд жижигдэж, шинэчлэлийн Засгийн газрыг ******хай харагдуулж байна. Тухайлбал: НЭГ. Д.Тэрбишдагва МАН-аас урваж МАХН-д элсэн тус намаас УИХ-д нэр дэвшиж, сонгуулийн суртчилгаа хийж байхдаа “Би өмнө нь МАХН-аас нэр дэвшиж, УИХ-ын гишүүн болж байсан, одоо ч МАХН-аас нэр дэвшиж байна. Би тэгж урваж шарваж байдаг хүн биш” гэж ярьж явсан нь зарим иргэдийн дургүйг хүргэж байсан ч зарим иргэдийн саналыг луйвардан авч, УИХ-ын гишүүн болсон. Угтаа буруу сурталчилгаа хийж, иргэдийн саналыг авсныг төрийн эрхийг хууль бусаар авсан гэж үздэг. Уул нь Д.Тэрбишдагва үнэхээр шудрага бол МАН 92 жилийн түүхтэй Монгол Улсын анхны нам, МАХН нь (сонгуулийн үед) 6 сарын түүхтэй улс төрийн на******дын 18 дахь отгон нам 2-ын ялгааг сонгогчдод ойлгуулах, нам байгуулагдсанаас хойш мань мэтийн нам солигсдыг бүртгэх, “МАНАН-г сарниах ажил зохион байгуулсан” гэдгээ хэлэх байсан. Ингэж Д.Тэрбишдагва нь иргэдийг буруу сурталчилгаагаар төөрөгдүүлж, шинэ намын мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан “шударга ёсны хувьсал” хийж, УИХ-ын гишүүн болсон. Хоёр намын хоорондох 18 намын туулсан ша******рыг буюу 92 жил, 6 сар хоёрыг адилтгаж чадсан элбийн ухааныг “Д.Тэрбишдагва шударга ёс“ гээд байгаа юм. ХОЁР: Шадар сайдын албан ту******лд томилогдоод 2012.8.28-нд ОБЕГ-ын хамт олонтой уулзаж, ажил байдал, техник хэрэгсэлтэй нь танилцаж, “ОБЕГ-т сүүлийн үед хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нэмэгдэж, техник хэрэгслийн хангалт нь “аврах ажил********** явуулах боломжтой юм байна” гэж хэвлэлээр тунхагласан. Гэтэл Сэлэнгэ мөрөнд 2012 оны 11 сарын 4-ний өдөр мөс тасарч урссан эх, хүү 2-ын амийг Тэрбишдагватангуудын мэргэшээгүй байдал, хүнд суртлаас болоод аварч чадаагүй нь нууц биш. Ослын газар Онцгой байдлынхан ямарч техник хэрэгсэлгүй, хоорондоо ярих холбоогүй, гар чийдэн ч үгүй гал унтраах үүрэг хүлээсэн аврагч-гал сөнөөгчид ирээд юу ч хийгээгүй, усчин аврагчдаа хүлээн зогсож, түүдэг галд дулаацан, даргынхаа ту******лыг хүлээгээд л..., ар гэрийнхэн нь харин цөхрөлтгүй араас нь мөшгөсөөр. Үүрийн гурван цагт “Ц**********дээ буу, эрлээ зогсоо” гэсэн сэтгэл эмзэглүүлсэн ту******л ирсэн. Энэ хооронд эх хүү хоёр олон километрийн зайтай холдсон ч хүүгээ тэвэрсэн ээжийн “Авраарай. Миний хүүхдийг аварчих л даа” гэж хашгирч байсан хоолой сонсогдсоор байсан гэдгийг ар, гэрийнхэн нь хэлж байсан. Энэ дууг энгийн ардууд, ар гэрийнхэн, төрөл төрөгсөд, хилийн ц**********д бүгд сонссон ч Онцгойхон л сонсоогүй. Ослын дараа Тэрбишдагва ихэмсэг дүрээ ил гаргаж, эх, хүүгийн амийг аварч чадсангүй. “Би ОБЕГ-ын үйл ажил**********тай танилцаж байхдаа техник хэрэгслээр тодорхой хэмжээнд хангагдсан байна” гэж хэлсэн үгээ буцааж байна гэж хээв нэг, юу ч болоогүй юм шиг хэвлэлээр мэдээлж, бүх бурууг техник хэрэгсэл рүү чихэж өнгөрөөсөн. Гэтэл бодит буруу нь ОБЕГ-ын дарга Т.Дуламдоржийн гамшгаас хамга******** мэдлэг, боловсрол, туршлага, чадвар, дутсаных. Учир нь яг мөс хөлдөх үед Хөвсгөл, Ховд, Архангай, Төв, Хэнтий, Дорнод, Сэлэнгэ аймгуудын усчин аврагчдыг ОБЕГ-т дуудаж, сургалтад хамруулж байснаас эх хүү 2-ыг осолдох үед усчин аврагчид биш гал сөнөөх үүрэгтэй аврагч-гал сөнөөгчид очиж, иргэдийг хий горьдоож цаг алдуулж, эх хүүхдийн амийг аврах боломжгүй болгосон. Угтаа Тэрбишдагва, энэ хариуцлагатай, байнгын бэлэн байдалд байх ёстой мэргэшсэн байгууллагын даргаар өөрийн цүнх барьж олон жил гүйсэн Т.Дуламдоржийг томилуулснаас эх, хүүхдийн амь эрсэдсэн нь гашуун үнэн. Чухамхүү энэ үед л Тэрбишдагва Шадар сайдын албан ту******лаас огцорч, Дуламдорж албан ту******лаасаа чөлөөлөгдөх ёстой байсан.ГУРАВ: Шадар сайд Д.Тэрбишдагва “Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг Бурханхалдун уулнаа 2013-04-06-нд цасанд боогдож, сураг тасраад улс орныг нэлээдгүй “хөдөлгөөнд” оруулж, Ерөнхий сайд төөрч, холбоо тасарлаа гэсэн мэдээг Төрийн тусгай хамгаалалттай газрын дарга Батбаатар ням гаригийн өдөр над руу ута******ж хэлсэн. Түүнийг сонсоод би тэр даруй Ерөнхийлөгчид асуудлыг танилцуулсан. Ингээд улсын онцгой комисст хамаардаг хууль, хүчний байгууллагын холбогдох хүмүүсийг орой 22.00 цагт цуглуулж яах вэ гэдгээ шуурхай ярилцаад шийдвэр гаргаж, газар дээр нь өөрөө биечлэн очихоор явсан. Х.Тэмүүжин сайд, Д.Бат-Эрдэнэ сайд хоёрт “Өнөө шөнө унтаж болохгүй шүү” гэдэг үүрэг өгөөд шөнө 00.30 цагт хотоос машинтай гарсан. Цаг агаар ер нь хүнд байсан л даа. Шөнөжингөө давхиад өглөө үүрээр Бурхан халдун уулын өвөрт очсон. Биднийг очсоны дараа араас нисдэг тэрэг ирж, уулан дээгүүр нисэж хайлт хийсэн. Аз болоход төөрсөн 70 хүн хоёр хэсэг болж тасарсан ч бөөнөөрөө байсан. Тэгээгүй хоёр, гурваараа тасарч төөрсөн бол цээжээр татсан их цасанд эрсдэх аюул байсан. Ингээд аюул багатай тэр хүндрэлийг амжилттай давж гарсан шүү. Аяллын багийн 70-аад хүнийг аврахаар гурван нисдэг тэрэг, 200-аад аврах албаныхан дайчлагдаж, үүргээ амжилттай биелүүлж, сураг тасрагсдыг эсэн мэнд олж чадсан” гэж Д.Тэрбишдагва сүр хүчээ олонд гайхуулсан. Харин энгийн иргэд амьдрах гэж чармайж яваад хоёр, гурваараа төөрвөл эх хүү хоёр шиг үхнэ шүү, ерөнхий сайд, өндөр албан ту******лтан шиг олноороо зугаацан цэнгэж яваад төөрвөл бид аварна гэж мэдэгдэж байгаад ард түмэн туйлын их харамсаж, “Д.Тэрбишдагвын шударга ёс” гэдэг нь амны шоунаас хэтрэхгүйг ойлгож авсан.ДӨРӨВ: МАХН-ын байранд намын даргаа Н.Энхбаярыг суллуулахаар 2013 оны 1 сарын 9-нөөс эхлэн иргэн Шархүү т**********тэй долоон ээж өлсгөлөн зарласныг намын удирдлагууд ч бүх талаар дэмжиж байгааг олон нийт харж байсан. Уул нь төрийн сайд нар, тэр тусмаа төр засгийн эрх барилцаж буй сайд нар шүүхийн шийдвэрийг хүндэтгэж, биелүүлэх үүрэгтэй бөгөөд эс биелүүлбэл төрийн эсрэг гэмт хэрэг гэж үздэг. Гэтэл МАХН-ын Д.Тэрбишдагватангууд энэ өлсгөлөнд онцгой анхаарч, орон байраар ханган дэмжиж, өлсгөлөн зарлагчдын ар гэрийнхэнд авралаа хайрлаж, ивээн тэтгэж ирсэн нь баримтаар нотлогдож байна. Тухайлбал: Өлсгөлөн зарлаж амь насаараа дэнчин тавьсан Шархүү гэгч эмэгтэйн нөхөр (цагдаагаас тэвгэвэрт гарсан) Энх-Амгаланг Орхон аймгийн ОБГ-ын даргаар томилж, эхнэр эрхэм эмэгтэй намын бага хурлын гишүүн болсон. Д.Тэрбишдагвын гарын хээ гараагүй энэ авилгыг албан ту******лаа ашигласны “шударга ёс” гэдгийг ард түмэн ойлголоо. ТАВ: Д.Тэрбишдагва 2013.10.18-ны өдөр болсон нисэх онгоцны ослын талаар хэвлэлээр мэдээлэхдээ “Төв аймгийн Мөнгөн морьт сумын Өндөр эрэг хэмээх газарт А-JET авиа компанийн МИ-8 нисдэг тэрэг 12:45 цагт ослын буулт хийсэн. Ослын буултаас үүдээд хүмүүс гэмтэж бэртээгүй, онгоцонд нь тодорхой хэмжээний эвдрэл гарсан, Нисэх багийн бүрэлдэхүүн нисдэг тэргээ өөрсдөө засварлаж байгаа” гэж мэдэгдсэн. Гэтэл Тэрбишдагвын ослын буулт хийсэн гэсэн онгоцыг зургаас харахад ослын буулт биш, онгоц осолдож, сэнс, сүүлийн хэсэг нь тасраад талын нэг тарсан байна. Өөрөөр хэлбэл, ослын буулт хийсэн бус онгоц сүйрсэн байсан. Нисдэг тэрэгний сүүл хэсэг буюу даацын хэсэг тасарч унаснаар уг нисдэг тэрэг дахин ашиглагдахгүй болсон гэсэн үг. Д.Тэрбишдагвын хэлснээр нисгэгч нар тасарсан даацын хэсэг болон бутарсан сэнсийг нь цуглуулж гагнаж байсан бололтой. Гэтэл тун удалгүй нисгэгч нарыг баривчилсан бодит мэдээлэл хэвлэлээр цацагдсан. Ослын буулт, онгоцны сүйрэл 2-ын зөрүүг “Д.Тэрбишдагвын шударга ёс” гэдгийг ард түмэн ойлгож авлаа.ЗУРГАА: Д.Тэрбишдагва бас олон амтай нь нотлогдлоо. Тухайлбал: УИХ-ын нэгдсэн чуулганы 2013-10-21-ний хуралдаан дээр шадар сайд Тэрбишдагва нэг дэх амаараа “Татвар төлөгчдийн хө¬рөнгөөр бий болсон мөнгийг авлига, хээл хахуульд өгдөг, 10 хувийн ашгаа авдаг, түүнээс болоод тендрийн хугацаа хойшилж, тухайн тендер чанаргүй болдог, чанар¬гүй ажил үйлчилгээ нийлүүлдэг хавтгайрсан га¬жуудал маш их байгаа” гэж хэлсэн, Хоёрдох амаараа “Худалдан авах газрыг байгуулснаар ********************* байхгүй, ма¬най байгууллагын бүх ажил ард түмэнд ил болсон, Худалдан авах ажил¬********** буюу тендертэй хол¬боотой асуудлыг яам ******¬гын газар юм уу, албан ту******лтнууд, дээрээс нь янз бүрийн ТББ-ууд шийд¬дэг байдал үндсээрээ өөрч¬лөгдсөн” гэж хэлсэн, Гурав дахь амаараа Хууль тогтоох дээд бай¬гууллагад сонгогдохын тулд ялангуяа сонгуулийн өм¬нөх жилд таван тэрбум төг¬рө¬гийн бүтээн байгуулалт хийгдэх газар “Ямар ч гэсэн 500 саяын урьдчилгаа өгөөдөх” гэж байгаад л авдаг. Тэр бүхнийгээ сонгогчдод “Миний хийсэн ажил” гээд орилчихдог. Гэтэл яг амьдрал дээр нөгөө 500 сая төгрөгийн ажил гээд аваад үзэхээр юу ч байдаггүй” гэж өмнөх, одоо үеийн өөрийгөө шүүмжилсэн. Дөрөв дэх амаараа “Үнэндээ 2013 оны төсөвт УИХ, Засгийн газрын гишүүдийн маш хүчтэй лобби орсон, ямар ч анхан шатны боловс¬руу¬лалтгүй төсөвт Засгийн газар дарагдаж байна гээд шулуухан хэлчихье. Харин Барилга, хөрөнгө оруулалтын салбарт он удаан жил даамжирсан энэ асуудлыг зоригтой барьж авч, шийдэмгий ажиллаж байгаа Ерөнхий сайдыг үнэлэх ёстой” гэж хэлсэн. Эндээс үзэхэд шадар сайдын ганц өдрийн хуралдаан дээр хэлсэн үгээрээ татвар төлөгчдийн мөнгөөр авилга өгдгийг, мөн 2013 оны төсөвт УИХ, Засгийн газрын гишүүдийн маш хүчтэй лобби орсныг гэрчилж, тендертэй хол¬боотой асуудлыг үндсээр нь өөрч¬илснөө мэдэгдэж, ерөнхий сайдын ажлыг үнэлсэн хамелон занг “Тэрбишдагвын шударга ёс” гэдгийг УИХ-ын гишүүдэд ойлгуулж өгсөн. Нөгөө талаар шадар сайд Тэрбишдагва “төсвийн мөнгөөр авилга өгдөг, 10%-ийн ашиг авдаг, тендрийн асуудалд яам, ******гын албан ту******лтнууд нөлөөлдөг, 500 сая төгрөг аваад юу ч хийгээгүй, 2013 оны төсөвт УИХ, Засгийн газрын гишүүдийн маш хүчтэй лобби орсон” гэж ноцтой гэмт х**********дийг илчилж, гэрчилснийг хууль хяналтын байгууллагууд анхаарлдаа авсан гэж найдаж байна. ДОЛОО: “Говь повер” ХХК-ийг үүсгэн байгуулагч, хувьцааг эзэмшигч иргэн Ц.Дашдондог гэгч 2013 оны 1 дүгээр сарыг 07-ний өдрийн 05 тоотоор “компанийн хувьцааг худалдах, эрхийг шилжүүлэх” шийдвэр гаргаж, нэг бүр нь 10000 төгрөгийн нэрлэсэн 100 ширхэг энгийн хувьцааг бүхэлд нь иргэн Г.Уянга, Д.Баярхүү нарт хувьцаа эзэмшигчийн эрхийн хамт шилжүүлсэн байна. “Говь повер” ХХК-ийн 2013 оны 1 дүгээр сарыг 07-ны 06 тоотоор компанийн дүрмийг шинэчлэн баталж, гүйцэтгэх захирлыг Д.Баярхүүгээр томилж, нэг бүр нь 10000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй 60000 ширхэг хувьцааг Д.Баярхүүд, 40000 ш хувьцааг Г.Уянгад эзэмшүүлэх болжээ. Бодит байдалд Тавантолгойн тендерт оролцохоос өмнө компанийн өөрийнх нь үнэлгээ нэг сая төгрөг байсныг Г.Уянга худалдан авч, нэг өдрийн дотор бичиг баримтыг нь өөрчлөн, нэг тэрбум төгрөгийн үнэтэй болгож, тендерт оролцоод, долоо хоногийн дараа 17.7 тэрбум төгрөгийн үнэтэй тендерийг авсан байна. Өөрөөр хэлбэл Тавантолгой уурхайгаас олборлож буй нүүрсийг Цагаан хад дахь гаалийн баталгаат талбайдаа буулгасныхаа төлөө нэг тонн ту******д 1.5 ам.до********, жилдээ 17 тэрбум төгрөгийн орлого олох давуу эрхийг тус компани авсан. Тус компанийн захирал Г.Уянга нь Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дэд дарга Г.Дэнзэнгийн гэргий, Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн төрсөн дүү Н.Наранцэцэгийн хүүхэд болох нь олон нийтийн өмнө ил болж, батлагдаж, энэ асуудал өндрөө авахад Г.Дэндэн албан ту******лаасаа огцорч, хэл амыг намдаасан. Гэтэл дээрх зохисгүй үйлдлүүд Д.Тэрбишдагвын УИХ-ын худалдаан дээр хоёрдох амаараа хэлсэн “Худалдан авах газрыг байгуулснаар ********************* байхгүй, ма¬най байгууллагын бүх ажил ард түмэнд ил болсон, Худалдан авах ажил¬********** буюу тендертэй хол¬боотой асуудлыг яам ******¬гын газар юм уу, албан ту******лтнууд, дээрээс нь янз бүрийн ТББ-ууд шийд¬дэг байдал үндсээрээ өөрч¬лөгдсөн” гэсэн үг худал, хуурмаг болохыг тодоос тод нотоллоо. Хамгийн хачирхалтай нь Засгийн газрын агентлаг “Худалдан авах газрын буруутай үйлдэл, хууль зөрчсөн ажил**********ны улмаас тус газрын дарга Энхжаргал, шадар сайд Д.Тэрбишдагва нар хариуцлага хүлээгээгүй байхад тухайн ажил**********нд сүүдрийн ч хамааралгүй Г.Дэнзэн хариуцлага хүлээж, ажлаа өгсөн. Уг нь тендрийн ажил********** зөв явагдсан бол Алтанхягийн дүүгийн хүүхэд битгийхэл төрсөн хүүхэд нь авсан ч болно шүү дээ. Энэ нь шадар сайд Д.Тэрбишдагвын нэгдэх амаараа хэлсэн “Татвар төлөгчдийн хө-рөнгөөр бий болсон мөнгөөр өгсөн авлига, эсвэл Д.Тэрбишдагватангуудын гарын хээ гараагүй авилгын улмаас хэн нэг хүн буюу хөөрхий Г.Дэнзэн шиг золиослогдохыг “Д.Тэрбишдагвын шударга ёс” гэдгийг ард түмэн ойлгож авлаа. Зүй нь энэ тендерийн улмаас Шадар сайд Тэрбишдагва албан ту******лаасаа огцорч, Энхжаргал ажлаасаа чөлөөлөгдөх байсан юм. НАЙМ: Д.Тэрбишдагвын эхнэр С.Баасанхүү нь улсыг 746 сая төгрөгөөр хохироосон ХААИС-ийн захирал асан Бямбаагаас орон сууц авсан. Уг орон сууцны мөнгө нь ХААИС-аас төлөгдсөн нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр цацагдсан. Энэ асуудлыг АТГ-аас шалгаж, эрүүгийн хэрэг үүсгэн, Улсын мөрдөн байцаах газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэг мөрдөх хэлтэст шилжүүлсэн байна. Мөн Д.Тэрбишдагва нь 2013 онд Өмнөговь аймагт албан үүргээ гүйцэтгэж явахдаа тус аймгийн ОБГ-ын төсвийн хөрөнгөөр хоол, унааны зардлын 1500, 0 мянган төгрөг даалгасан нь авилгын шинжийг агуулсан байна гэж АТГ-аас телевизээр удаа дараа мэдээлсэн болно. Ингэж бусдын өмч хөрөнгө хумслахыг “Тэрбишдагвын шударга ёс” гэдэг юм байна. ЕС: Шадар сайд Д.Тэрбишдагва “Таныг туслахаа Онцгой байдлын ерөнхий газрын даргаар томилсон гэдэг яриа оны өмнөөс эхлэн яригдсан. Энэ тал дээр та байр сууриа илэрхийлээч” гэсэн сэтгүүлчийн асуултад Т.Дуламдорж өмнө нь миний зөвлөхөөр ажиллаж байсан, УИХ-ын сонгуульд манай намаас нэр дэвшсэн, хуульч мэргэжилтэй, төрийн анхан шатны байгуул**********с УИХ-ын Тамгын газар хүртэл ажиллаж байсан ажлын туршлагатай залуу хүн. Харин би Т.Дуламдоржийг онцгой нөхцөлд маш сайн ажиллаж байгаа гэж хэлэх байна. Миний төрсөн ах олон жил цагдаагийн байгууллагад удирдах албан ту******лд ажиллаж байсан хүн. Ах маань намайг Шадар сайд болохоос өмнө Нийслэлийн онцгой байдлын газрын нөөцийн албаны дарга байсан. Шударга үнэн байхын тулд би ахдаа хийж байгаа ажлаа өгсөн нь дээр гэж зөвлөсөн. Харин ажлын туршлага, шударга үнэнч зан чанарыг нь үнэлж, тодорхой хугацаанд Т.Дуламдорж дарга өөрийн зөвлөхөөрөө ажиллуулж байгаа гэсэн. Ер нь миний хамаатан садан дотор өндөр боловсрол, ёс суртахуунтай, шударга үнэнч олон хүмүүс бий л дээ. Тэд миний хамаатан байснаараа хохирох ёстой гэж үү. Миний хувьд ах дүүгээ хэлмэгдүүлж байгаа гэхэд хэлсдэхгүй, тэглээ гээд тэд минь надад гомддоггүй. Д.Тэрбишдагвын хамаатнаас сайд, дарга, төрийн өндөр дээд албан ту******л хашиж байгаа хүн байвал би огцорход бэлэн” гэж хариулсан байна. Гэтэл бодит байдалд Д.Тэрбишдагвын ах Пүрэвдаавуу нь цагдаагаас тэтгэвэр тогтоолгосон байсныг У.Хүрэлсүх 2004 онд НОБГ-т оруулж, цолыг сэргээж онцгой байдлын хурандаа цолтойгоор 63 нас хүртлээ ажиллаж байгаад Дуламдоржийн зөвлөх хийж байгаа. Агентлагийн дарга мэргэшсэн албан хаагч тул зөвлөхтэй байхыг зөвшөөрсөн хуулийн заалт байхгүй. Д.Тэрбишдагвын хэлснээр Дуламдорж нь тийм туршлагатай, чадалтай хүн юм бол зөвлөхийн хэрэггүй баймаар. Дуламдорж угтаа төсвийн мөнгөөр тал засаж, авилга өгч буй хэлбэр. Агентлагийн даргын зөвлөх гэхээр өндөр албан ту******лтан баймаар, Мөн түүнээс гадна Тэрбишдагватай ах дүүсийн хүүхэд гэж яригддаг Долоонжин гэгч нь Улсын нөөцийн газрын орлогч даргаар, Пүрэвдаавуугийн хүргэн Энхбаяр гэгч нь Дархан-Уул аймаг дахь Улсын нөөцийн салбарын даргаар ажилладаг,... гэх мэт. Эдгээр эрхмүүдийг бүгдийг нь Тэрбишдагва, Дуламдорж нар албан ту******лд томилсон. Энэ ч бас шударга ёс уу. АРАВ: МАН-ынхан Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудал тавьж байна. Энэ тал дээр МАХН-ын дэд даргын хувиар, энэ Засгийн газарт ажиллаж байгаа Шадар сайдынхаа зүгээс ямар байр суурьтай хандаж байгаа талаар Монгол Улсын Шадар сайд Д.Тэрбишдагватай ярилцсан сэтгүүлч “ОБЕГ-ын даргад өгөх ёсгүй байсан цол олгосон асуудлаар таныг Цэцэд өгчихжээ. Үнэхээр тийм зүйл болсон юм уу” гэж асуухад “гамшгаас хамга******** тухай хуульд Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн байгууллагын төрийн тусгай албан хаагч нь Шадар түрүүчээс т**********н комиссар гэсэн цолны зэрэглэлтэй байхаар хуульчилж 2012 оныг хүртэл хэрэглэж ирсэн. Хуульд нэмэлт өөрчлөлт орж одоогийн Зэвсэгт хүчин, Цагдаа, ШШГ зэрэг байгууллагад хэрэглэж байгаа цэрэг, цагдаагийн цолны нийтлэг нэршил буюу дэд ахлагчаас хурандаа гэсэн нэршлийг тус байгууллагын онцлогтой холбоотой ахлагч нь онцгой байдлын дэд ахлагчаас хурандаа гэсэн цол хэрэглэхээр заасан байна. Намайг ОБЕГ-ын даргад цол олгох үед “Цол олгох журам батлах тухай” Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2005 оны 51 дүгээр зарлиг хүчин төгөлдөр байсан учраас уг зарлигаар олгосон эрхийн хүрээнд хуульд заасан цол олгосон. Иймд Монгол Улсын Үндсэн хууль болон холбогдох бусад хууль тогтоомжийг зөрчсөн зүйл байхгүй” гэж хариулсан байна. Гэтэл Дуламдоржид хурандаа цол олгосон асуудлаар Үндсэн хуулийн цэц “маргаан хянан шийдвэрлэх ажил********** үүсгэсэн тухай 2013.03.19-нд 19 дүгээр тогтоол гаргаж, Цэцийн их суудлын хуралдаанд бэлтгэх явцад Д.Тэрбишдагва 2013.04.10-ны өдрийн 39 дүгээр ту******лаар ОБЕГ-ын дарга Т.Дуламдоржид хурандаа цол олгосон 2012.10.24-ний өдрийн 27 дугаар ту******лыг хүчингүй болгосон нь доорх баримтуудаар нотлогдож байна. Энэ шийдвэрийг Үндсэн хуулийн цэц хүлээн авч, иргэний ********длага хангагдсан гэж үзсэн нь Д.Тэрбишдагва Монгол Улсын Үндсэн хууль зөрчсөн үйлдлээ Үндсэн хуулийн цэцээр баталгаажуулсан гэсэн үг. Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн нь нотлогдсон байхад зөрчөөгүй гэж хэлчихээд өндөр албан ту******лтай зууралдахыг “Д.Тэрбишдагвын шударга ёс“ бололтой юм. АРВАННЭГ: Онцгой байдлынханд хариуцлагагүйн гамшиг нүүрэлж, 2013 оны 5 дугаар сарын сүүлчийн 7 хоногт Архангай аймгийн Онцгой байдлын хэлтсийн аврагч ахлах ахлагч Г.Эрдэнэбаатар нь Аврах салбарын дарга н.Мөнгөншагай гэгчийн хувийн орон сууцан дээр ажиллаж байгаад 2013 оны 5 дугаар сарын 17-ны өдөр юманд даруулж амь насаа алдсан, Булган аймгийн Онцгой байдлын газрын аврагч-гал сөнөөгч Б.Ёндонжамц, Т.Мөнхжаргал нар 2013 оны 5 дугаар сарын 22-ны орой мотоцикльтэй осолд орж ихээхэн хүнд гэмтсэн, Б.Ёндонжамц нь тархиндаа хүнд гэмтэл авсны улмаас ухаан алдсан тул Орхон аймгийн нэгдсэн эмнэлгийн сэхээн амьдруулах тасагт олон хоног эмчлүүлсэн, Сэлэнгэ аймгийн Онцгой байдлын газрын Гал унтраах 61 дүгээр ангийн аврагч-гал сөнөөгч Б.Баатарцоож нь 2013 оны 5 дугаар сарын 22-ноос 23-нд шилжих шөнө бууны ослоор нас барсан харамсалтай х**********д шил шилээ даран гарч, өрөөлийг битгийхэл өөрсдийгөө хамгаалж чадахгүй будилж, ард түмэн ч мэргэжлийн байгууллагыг мэргэжлийн бус хүмүүсээр удирдуулсны “хар гай” гэж харамсаж, ОБЕГ-ын дарга ч холбогдох зарим дарга нарын цолыг бууруулж хариуцлага хүлээлгэж байсан энэ үед Шадар сайд Тэрбишдагва ОБЕГ-ын дарга Т.Дуламдоржид хариуцлага тооцохын оронд ******үүлэн дэмжиж, цолыг 2013.06.13-ны дахин сэргээж шагнаснаас үзэхэд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дэд дарга Дэнзэн ажлаас ******************тай утга нэг байна. Өөрөөр хэлбэл, удаа дараа хариуцлага алдсан Дуламдорж шагнуулж байхад ямарч хэрэг хийгээгүй Дэнзэн яагаад ажлаасаа чөлөөлөгддөг юм гэдгийг Ерөнхий сайдаас асуумаар байна. Хариуцлага алдсан хүнээ шагнаж ******үүлэн дэмжих нь “Тэрбишдагвын шударга ёс” гэдэг бололтой. Хамгийн хачирхалтай нь эрхлэх асуудлын хүрээнд нь цэргийн болон цэрэгжсэн байгууллагууд хамаардаг Ерөнхий сайд, Шадар сайд, Батлан хамга********ын сайд, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд нар “хурандаа” цол олгох эрхийг хуулиар эдэлдэггүй. Гэтэл Тэрбишдагва хуульд байхгүй эрхийг эдэлж, өөрийн хамтрагч Дуламдоржид “хурандаа” цолыг олон дахин олгож хуулиас дээгүүр албан ту******дтан гэдгээ олонд харуулав. Үүнийг ч бас л “Тэрбишдагвын шударга ёс” гэдэг бололтой. АРВАНХОЁР: 2013 оны 11 сарын 7-нд зохион байгуулагдсан форумыг “Сахилга хариуцлага” гэсэн сэдвийн хүрээнд хийж, Шадар сайд Д.Тэрбишдагва “Дэгтэй Монгол дэлхийд манлайлна” гэсэн данагар нэртэй илтгэл тавьж шоудлаа. Д.Тэрбишдагвын илтгэлд: “Төрийн алба гэдэг бол мэдлэггүй, чадваргүй, дадлага туршлагагүй, зүтгэл сэтгэлгүй хэн нэгний дамжин өнгөрөх туршилтын талбай биш, харин эх орон, ард түмнийхээ төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэх өндөр шалгуур, өндөр босготой алба. Иймд төрийн аль ч байгууллагад ажиллаж байгаа албан ту******лтан ямар нэг улс төрийн байгууллага, хүчний нөлөөнд автдаггүй, хууль стандартыг ягштал мөрддөг, зарчимч шударга, хөнгөн шуурхай, эелдэг даруу, өндөр соёлтой, мэдлэг мэргэжил дадлага турш**********раа тухайн ажлын байранд тавигдсан шалгуурыг бүрэн хангасан хүн байх ёстой. Ийм байж эс чадваас төрийн албанд зууралдахын хэрэг юун”, “Төрийн байгууллага боловсон хүчнийг нутаг нуга, танил тал, улс төрийн үзэл бодлоор ялгаварлах байр сууринаас ямагт ангид байлгаж авлига хээл хахууль, *********************гүй үйлчилдэг өндөр мэдлэг мэргэжилтэй ур чадвартай, дадлага туршлагатай, сэтгэл зүтгэлтэй боловсон хүчнээр бэхжүүлэхийн төлөө ажиллах хэрэгтэй байна. Иймд төрийн албанд шахааны болон тохиолдлын хүнийг түр ажиллуулдаг танил тал хардаг явдлыг халж, төрийн албаны шалгалт өгч нөөцөд албан ёсоор бүртгэгдэж, тухайн ажлын байранд тавигдах ********длагыг бүрэн хангасан хүмүүсийг авч ажиллуулдаг болж хэвших хэрэгтэй” гэсэн сүржигнэсэн уриалга нь Д.Тэрбишдагвын амны өнгөт шоу юм. Тухайлбал: 1. МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Г.Шийлэгдамба Бага чуулган дээрээ тавьсан улс төрийн илтгэлдээ “Бид намынхаа гишүүдээс 59-ийг нь ОБЕГ-т, есийг нь МХЕГ-т, долоог нь ЭМЯ-нд, гурвыг нь ТЕГ-т, 42-ийг нь ГЕГ-т, 17-г нь Худалдан авах үйл ажил**********ны газарт ажилд оруулсан” тухай онцолсоноос үзэхэд Д.Тэрбишдагвын сүржин илтгэл амны өнгөт шоу “шударга ёс” гэдгийг ард түмэн мэдэрсэн. Мөн одоогийн байдлаар Д.Тэрбишдагвын шахсан, тохиолдлын хүн болох хамаатан садан, нутаг нуга, танил талын гэх тодотголтой 110 гаруй хүн ОБЕГ болон түүний харъяа салбар нэгжүүдэд шинээр ажилд орсон нь илтгэлд дурьдагдсан асуудлаас маш их хөндий, хол зөрүүтэй байгааг гэрчилж байна. Ёстой нөгөө төрийн албыг төрлийн алба болгож байгаа хүн бол Тэрбишдагва, Дуламдорж нар юм. Тэрбишдагвын хэлсэнчлэн төрийн албанд зууралдахын хэрэг юун.2. Д.Тэрбишдагвын санал оруулж томилуулсан ОБЕГ-ын дарга Т.Дуламдорж 2013 оны 9 дүгээр сарын 27-нд аймаг, нийслэлийн Онцгой байдлын газар, хэлтсийн дарга нарыг дуудаж, Тэрэлж амралтад архины цэнгээн зохион байгуулж, 10 гаруй сая төгрөгийн зардал гаргаж, 170-аад сая төгрөг цуглуулсан гэж сайрхан ярьж явна. Гэтэл бодит байдалд Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн байгууллагын үйл ажил**********г харуулсан “Нарны жим” уран сайхны кино хийх хандив цуглуулах зорилгоор төсвийн хөрөнгөөр зохион байгуулсан архидалд нь эрхэм дарга Т.Дуламдорж, улсын нөөцийн газрын дарга Батбилэг, ******гын газрын дарга Алтангэрэл нарын зэрэг эвэртэн, туурайтнууд шинээр ажилд авч, дэслэгч цол олгосон, нялх-нууц амрагуудаа булаалдсан зодооноор өндөрлөж, газар, хэлтсийн дарга нар хоёр саяас доошгүй мөнгө хандивлах үүрэг авчээ. Архидалтаар Дуламдоржийн томилсон ангийн анд, СХД-ийн ОБХ-ийн дарга Алтансүх гэгч ОБЕГ-ын Тамгын газрын дарга Алтангэрэлийг зодсоны шагналд нэг таван хошуугаа хуулуулсан үйл явдлаар гэрчлэгдэж, аймаг, нийслэлийн ОБГ, хэлтсүүд нийт ажиллагсдын офицер цолтноос 50000, ахлагч цолтноос 30000 төгрөгийг цалингаас нь суутган тооцож, хандив нэрээр дээрэмдсэн байна. Дунджаар 4000 гаруй ажиллагсадын 500 нь офицер, 3500 нь ахлагч гэж үзвэл нэг удаагийн дээрмээр 130.0 сая (500*50000=25000000, 3500*30000=105000000) төгрөг авсан байна. Өмнө нь бас нэг удаа ингэж авсан гэж байгаа. Ямартаа ч киноны санхүүжилтэд 260.0 сая төгрөг бүрджээ. Энэ албадлагын хандивыг цалингаас авахыг төр хуулиар хориглосон байдаг юм. Хууль зөрчиж төсвийн мөнгөөр зугаацахыг “Тэрбишдагвын шударга ёс” гэдэг байна.3. ОБЕГ-ын Аврах тусгай ангийн захирагч Чинзориг нарын хүмүүс 2013 оны 3 дугаар сард Түргэний голд шүхэрчдийн дадлага сургалт хийж байхдаа Хэнтий аймгийн “Бурханхалдун уул”-наа нисдэг тэргээр хээв нэг зочилж, зугаалсан зардлаа сургалт нэрээр халхалж, төсвийн мөнгийг шамшигдуулсныг Т.Дуламдорж нуун даргадуулаад байна. Нисдэг тэрэгний нэг цагийн хөлс 4500 $ гэж бодвол “Бурхан халдун очоод ирэхэд доод тал нь 6 цаг болно. Ингээд бодохоор Чинзориг нарын том толгойтой этгээдүүд 27000$ буюу 45 сая төгрөгийг салхинд хийсгэн зугаалжээ. Шадар сайд Д.Тэрбишдагва, ОБЕГ-ын дарга Дуламдорж нар мэдсэн ч мэдээгүй юм шиг царайлж байгаа нь иймэрхүү зугаа цэнгээн хэвийн үзэгдэл болж хэвшсэнийг харуулж байна. Энэ нь Дуламдоржийг албан ту******лаас нь чөлөөлөөд зогсохгүй, Шадар сайдыг ч огцруулах хангалттай үндэслэл юм. Тэрбишдагвын хэлсэнчлэн төрийн албанд зууралдахын хэрэг юун.Өнгөрсөн хавар Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг хэдэн хүний хамт Бурханхалдун ууланд гараад цасан шуурганы улмаас төөрөхөд МАН-ынхан т**********тэй сөрөг хүчнийхэн бөөн сенсаци дэгдээж Ерөнхий сайдыг улалзуулан байж гарсан зардлыг нь Ерөнхий сайдтай хамт явсан хүмүүсээр төлүүлж байж санаа нь амарч байсан шүү дээ. Тэгэхээр гамшгаас хамга******** сургалтад зарцуулах ёстой 45 сая төгрөгийг Онцгой байдлын албаны хурган дарга нар салхинд хийсгэсэн байна. Чинзориг гэгч нь Д.Тэрбишдагва, түүний ах Пүрэвдаавуу нарын хүссэнээр томилогдсон, нутаг нугынх нь эрх нэгэн. Танхай нь дэндсэн Чинзоригийн энэ нислэг нь Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн наймдахь хэсэгт заасан “аргагүйгээс бусад тохиолдолд тухайн газрын хамгаалалтын захиргаанаас урьдчилан авсан зөвшөөрөлгүйгээр агаарын хөлгөөр буулт хийх, хэт нам өндрөөр нислэг үйлдэх” гэсэн заалтыг зөрчжээ. Д.Тэрбишдагвын томилсон “дэгтэй монгол” төсвийн хөрөнгөөр-нисдэг тэргээр хууль зөрчин Бурханхалдун уулнаа зугаацахыг “Тэрбишдагвын шударга ёс” гэдэг байна.4. Ажилд орох хүсэлтээ илэрхийлж уулзсан хүнээс ОБЕГ –ын дарга Дуламдорж 50 сая, 80 сая төгрөг нэхсэн мэдээлэл байдаг юм билээ. Мөнгө нэхээд сууж байна гэдэг нь мөнгө авах, өгөх асуудал түүний хувьд ердийн үзэгдэл болсныг гэрчилж байгаа юм. Одоо Т.Дуламдорж нь энэхүү авлига нэхсэн хэрэгтээ шалгагдаж байгаа юм байна. Мөнгө авч хурган даргын албан ту******лд томилох нь “Тэрбишдагвын шударга ёс” байна. 5. Нийслэлийн “А” зэрэглэлийн бүсэд Хот төлөвлөлтийн газраас 4 давхар барилга барихаар зөвшөөрөл авсан “Мон-ази” ХХК-ийн барилгыг 16 давхар болгох боломжтой талаарх дүгнэлтийг Дуламдорж нь авга эгч Тогоонямтайгаа хамтран гаргаж өгсөн. Хот төлөвлөлтийн төлөвлөгөөнд 4 давхар байхаар тусгагдсан барилгыг 16 давхар болгох боломжтой гэсэн ОБЕГ-ын даргын дүгнэлтээс их хэмжээний авлига үнэртэж байгаа юм. Албан ту******лаа хэтрүүлэн ашигласан нь 12 давхараараа олны өмнө ил эргэлдэж байхад дэгтэй монгол-Дуламдорж, Тэрбишдагвын хэлсэнчлэн төрийн албанд зууралдахын хэрэг юун. Энэ бас шударга ёс уу.6. Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар барих барилга байгууламжийн тендерт Т.Дуламдоржийн хувийн сонирхол нь хэт давамгайлж, санхүүгийн чадваргүй компаниар Багахангай дүүргийн ОБХ-ийн барилгыг бариулахаар 2013 оны 4 дүгээр сард сонгон шалгаруулсан бөгөөд уг компани нь тухайн барилгыг барьж чадахгүй гэдгээ 2013 оны 9 дүгээр сард ОБЕГ-т мэдэгдсэн нь бас шударга ёс уу. 7. Гачуурт тосгонд баригдсан 946 сая төгрөгийн төсөвт өртөгтэй Аврах, гал унтраах ангийн барилгын төсвийн гүйцэтгэлийг 2,8 тэрбум болгон хөөсруулж, 2014 оны төсөвт тусгуулахаар үндэслэлгүй санал оруулж ирсэн нь бас шударга ёс уу. 8. Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар онцгой байдлын салбарын хэмжээнд баригдсан барилга байгууламжийн баталгаажилтын мөнгийг хуурамч материал бүрдүүлэн хувьдаа завшдаг явдал ОБЕГ-т хэвшил болсон байна. Үүний тодорхой жишээ ОБЕГ-ын барилга байгууламжийн асуудал хариуцсан ахлах мэргэжилтэн, Дуламдоржийн авга эгч Д.Тогооням гэгч этгээд баталгаажилтын мөнгийг хувьдаа завшссан болох нь мөрдөн байцаалтын явцад нотлогдож, улмаар ШШГЕГ-ын харъяа 461 дүгээр ангид 40 гаруй хоног хоригдоод эрүүл мэндийн шалтгаанаар батлан даалтад гарсан байна. Дуламдорж албан ту******лд томилогдоод жил гаруйн хугацаа өнгөрсөн ч уг ****** зуршил, гэмт үйлдлийг таслан зогсоож чадаагүй нь МИАТ-ын мөнгө угаасан хэргийг үргэлжлүүлэн өвлүүлж ирсэнтэй агаар нэг байна. Энэ ч бас сахилга хариуцлага бишүү. Тэрбишдагвын хэлсэнчлэн төрийн албанд зууралдахын хэрэг юун.9. Нийслэл, дүүргийн Онцгой байдлын газар, хэлтсийн удирдлагууд гамшигтай тэмцэх ажилд зарцуулагдах төсвийн хөрөнгийг албан ту******лаа урвуулан ашиглаж, хувьдаа завших явдал газар авсан байна. Үүний тодорхой жишээ нь НОБГ болж байна. Тухайлбал, нийслэлийн Онцгой байдлын газрын болон дүүргүүдийн ОБХ-ийн удирдлагууд томилолт, урамшуулал нэрээр 40 гаруй сая төгрөгийг, хувийн компаниас хандиваар авсан 40-өөд сая төгрөгийг албан ту******лаа ашиглан хувьдаа завшсан болох нь тогтоогджээ. Энэ байдал нь ОБЕГ-ын дарга Дуламдорж Засгийн газрын 2011 оны 311 дүгээр тогтоолоор батлагдсан дотоод хяналт шалгалтын журам, 2012 оны 129 дүгээр тогтоолоор батлагдсан дотоод аудитын дүрмийг хэрэгжүүлэх ажлыг удирдан зохион байгуулж чадахгүй байгааг гэрчилж байна. Нөгөө талаар Дуламдоржийн эс үйлдэл угтаа авилга гэсэн үг. Албан ту******лаа ашиглан төсвийн мөнгийг завшиж идэх нь “Тэрбишдагвын шударга ёс” бололтой.10. 2013 оны 10 дугаар сарын эхээр Булган аймагт явагдсан гамшгаас хамга******** сургуулийг зохион байгуулж, удирдахаар ОБЕГ-аас томилогдсон ОБЕГ-ын Бодлогын хэлтсийн дарга хурандаа Болдбаатар, мэргэжилтэн хошууч Батболд, ахмад Батбилэг нар архидан ************рч хоорондоо зодолдож, аймгийн Цагдаагийн газарт баривчлагдсан байна. Энэ гэмт явдлыг ОБЕГ-ын дарга Дуламдорж мөн л мэдээгүй царайлж сууна. Үүнээс үзэхэд ОБЕГ-ын удирдлага болон албан хаагч нарт албаны ёс зүй гэдэг зүйл үндсэндээ устсан байна. Энэ ч бас сахилга хариуцлага биш үү. Тэрбишдагвын хэлсэнчлэн төрийн албанд зууралдахын хэрэг юун.11. Сүүлийн 7 хоногийн дотор гэхэд л Аврах гал унтраах 10 ангийн салааны захирагч онцгой байдлын ахлах дэслэгч Цэнгэлхүү гэгч нь гал сөнөөгчөө хэвтэрт ортол зодсон, Дорноговь аймгийн ОБХ-ийн гамшгаас хамга******** улсын байцаагч ОБЕГ-ын байранд шал ************ явж байгаад УИХ-ын гишүүн асан Ганбямбыг заамдаж авсан, ... гээд энэ байгууллагын сахилга хариуцлагын асуудал шороонд булагджээ. Эндээс үзэхэд Д.Тэрбишдагвын томилсон “дэгтэй монгол”-ууд хариуцлагагүй, туршлагагүй, мэдлэггүй, хууль зөрчсөн үйлдлээрээ ОНЦГОЙД маналайлахыг сахилга хариуцлага гэдэг байна. Шадар сайд Д.Тэрбишдагва таныг энэ олон амныхаа зөрүүг арилгаж, хууль зөрчсөн дээрх олон бодит нотолгоонд хариуцлага хүлээж, “Дэгтэй-шударга монгол” гэдгээ өөрийн биеэр үлгэрлэн манайлайлж, огцорход байнга бэлэн байдгаа баталж, “АРД ТҮМЭНДЭЭ” харуулна гэж итгэж байна. (үргэлжлэл бий)
Зочин · 2014/10/27
zarchmiin sanaa zuv bnaa
Зочин · 2014/10/27
xudalch muu urbagch 2 nvvrt
Зочин · 2014/10/27
Mash zuv bayar hurgie
zochin · 2014/10/27
saihan yriltslaga igchee ih bayrlalaa Tanid amjilt husie.
Зочин · 2014/10/27
archaagui humuus. ireeduid uldeh ur huuhde bodoj amidarasai. enhbayr gedeg hun yavsan gazar heruul gai degdej baih yuma.
Зочин · 2014/10/27
Эр хүн шиг л ярилцлага байнадаа