Хуучин хүрээнийхний нэг яриаг уншиж байсан санагдана. Богдын Засгийн газрыг шүүмжилсэн яриа л даа. Хүрээнийхэн “Далай ван Гомбосүрэн бичиг эрдэмд тааруухан.

Гэхдээ Богдод их дотно. Богдын морийг уядаг” гэж шоолцгоодог байж. Яагаад ч юм, одоогийн энэ Засгийн газрыг харахаар өнөөх уншиж байсан хууч яриа өөрийн эрхгүй санаанд орж, инээмээр ч юм шиг, уурламаар ч юм шиг болох юм. Одоо цагийн Далай вангууд маань бичиг эрдэмд тааруухан байна уу, үгүй юу. Мэргэжлийн Засгийн газар хэмээн сүртэй гэгч нь зарлаж байснаа Морь уяачдын Засгийн газар боллоо гэж олон түмэн хэлэлцэх боллоо.

Манай уяачид төрийн бус байгууллагатай. Тэр нь зохион байгуулалтад орж ажилладаг байсан нь тэр чигтээ энэ Засгийн газарт яваад орсон бололтой харагдаад байх юм. Хийж байгаа ажлыг нь харахаар ингэж ч хориглоно, тэгж ч үнэ нэмнэ, татвар нэмнэ, тэгэж ч болохгүй, ингэж болохгүй байна гэж л ярьцгаасан улс. Сүүлдээ эцэг өвгөд, эмгэд хөгшдөөрөө тохуу хийж, доромжлоод ч байх шиг. Хамтын тэтгэврийн хуулийг байхгүй болгоно “Хоёр хөгшин бие биенээ хараад муухай юм бодоод сууна” гэж тайлбарласнаа “Насны хишиг” нэртэй болгож 70, 80, 90, зуун насаар нь ялгаж мөнгө олгоно гээд эхлэв. Нас, хүйсээр ялгаварлахгүй Үндсэн хуулийн заалт ч өнгөрлөө. Ер нь бол Ерөнхий сайд хоёр хөгшин тэтгэвэр авахын төлөө хоёр биенээ нухах юм боддог гээд хэлчихсэн л дээ. Ингэхийн сацуу хүүхдийн мөнгийг хасна болоод явчихлаа. Сүүлдээ бас л ялгаварлаж, баян ядуугаар нь ангилж өгөх юм болсон. Өмнөх эрх баригчдыг ингэж ялгах шийдвэр гаргах гэж байхад юу юу гэж шүүмжилж байлаа даа. АН-ынхан шүүмжлэлийг хүлээж авсан. Харин МАН-ынхан ярьж байснаасаа яг эсрэгээр шийдэлд хүрлээ. Сонгуулийн үеэр эрх барьж байсан намаа шүүмжилж, бүгдийг диваажинд амьдруулахын дайны амлалт өгсөн тэд үнэмлэхүй олонхи болж ялсныхаа маргаашнаас л “Үнэхээр хүнд хэцүү байсан юм байна. Эдийн засаг туйлдлаа, татвараа нэмье, төрийн албан хаагчдаа цөөлье, цалинг нь хасъя гэлцээд эхэлсэн. Эдийн засгийн хямралаас татвар нэмж, үнэ нэмж гардаггүй юм гэж олон түмэн шаагиад эхлэхээр дахиад ярьсан хэлснээсээ буцаад эхлэв. Үнэхээр л морь уях эрдэмтэй болохоос улс удирдах эрдэм тааруухан юм. АН-ыг эрх барьж байхад хийсэн аль гялайж гялтайх, иргэдэд хэрэгтэй байсан бүх шийдвэр, төсөл, хөтөлбөр, хуулиудыг үндсээр нь буруу болгож, өөрчилж, үгүйсгэж эхэллээ. Сайн малчин хөтөлбөрийг зогсоов. Ипотекийн зээлийг зогсоолоо гэснээ одоо үргэлжлүүлэхээр боллоо гэлээ. Орон нутагт зээлийн хүүг таван хувь байхыг хэвээр үлдээснээ нийслэлд хэдэн хувь байх нь тодорхойгүй л байна. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт ч олон иргэнийг орон байртай болгож, хотын утааг багасгахад хувь нэмрээ оруулж байв. Үүнийг үргэлжлэх боломжгүй гэснээ одоо болохоор судалж байна гэх юм. Харин утааг багасгахад юу ч зориулахгүй шинжтэй болоод явчихлаа. Ер нь тодорхой юм нэг ч алга. Бүгдийг болиулна гэснээ судалж байна л гэлцэх боллоо. Орон нутгийн сонгууль хүртэл судалгааны ажил нь үргэлжилж, сонгуулийн маргаашаас судалгааны дүн нь иргэдэд халтай гарах биз.

Төрийн албан хаагчдыг цөөлнө гэснээ ах дүү, хамаатан саднаараа дүүргэлээ. Төрийн албаны шалгалтыг МАН-ынх л биш бол ямар ч хүн сайн өгөөд ажилд очихгүй, шалгалтанд тэнцэхгүй. “Тийм хэлтсийн дарга, ийм газрын даргын албан тушаал байна. Тэдийг өгөөд энэ албанд очиж болно” гэлцдэг болсон гэнэ. Нөгөө 60 тэрбумаа л босгох нь тэр биз. Аз болж дэлхийн зах зээлд нүүрсний үнэ өслөө. Өслөө гээд ч эд олигтой юм хийхгүй нь. Төсөв мөнгөгүй гэчихээд нохойн сав бооход хэдэн тэрбумаар нь байлгаж болдог юм байна. Баар, рестораны хаах цаг хойшилсноор гэмт хэрэг харин ч буурсан үзүүлэлттэй байгааг цагдаагийнхан судалгааны үндсэн дээр хэлээд нэмэр болсонгүй. Иргэдийн саналаа хэлдэг 1111 дугаарыг ажиллуулахаа больж, энд тэнд ном хуруулж, шашин төрийг хослуулаад эхлэв.

Мэргэжлийн Засгийн газар гэж гарч ирээд сонирхогчдыг тэр дундаа уяач голдуу нөхдөөр танхимаа бүрдүүллээ. Улсынхаа сан хөмрөгийг телемеханикчаар бариулчихсан улс яаж ч өөдлөх билээ. Одоо гол хийж байгаа ажил нь АН-ын гэх угшилтай хүн бүрийг барьж, хорьж, шалгаж эхэлсэн явдал. Иймэрхүү л орж гарсан, больж сольсон байдалтай өдөр хоногийг өнгөрөөж байна. Засгийн газрын зуун хоног ч дөхөж байна. Бүхнийг нурааснаас өөр хийж гавьсан юм юу байгаасан билээ.

Харин Богдын морийг уядаг нь бол үнэн юм шиг байгаан, энэ улсууд. Уяач гэснээс наадмын тухай эргэн саная. Жинхэнэ наадам гоё болдог. Морь уралдах нь, бөх барилдах нь хүртэл суудлаас өндөлзүүлж, шаагиулдаг. Бүх юм гял цал, дуу хуур, наргиан хөгжөөн гэж жигтэйхэн. Сэтгэл догдлол тэнгэрт тулна. Хүсэн хүлээж, тэр жилийн түрүү бөх, түрүү морьдын тухай ярилцаж, уртын дуу тэнгэрт хадаж, аз жаргал бялхдаг. Маргааш нь уяачдын наадам гэж болдог. Жинхэнэ наадмын хаана нь ч хүрэхгүй хуурамч юм болно. Хэдэн уяачдыг баярлуулж байгаа л хэрэг юм уу даа. Бөх барилдлаа гэхэд цол нь буураад л. Шөвгийн дөрвөөс доогуурхан бөхчүүд болоод явчихна шүү дээ. Тэгээд ч улсын цол ч өгөхгүй. Морьд нь гэхэд жороо морьд уралдах дайны юм болно. Одоогийн энэ Засгийн газар уяачдын наадам шиг Засаг.

Гурван сар болоход хийсэн гэхээр юм алга. Үзээд өгье гэсэн ч гялайх гялтайх юмгүй. Өвөл хаяанд ирлээ. Барилдахаасаа таахалзах нь гэгчээр том том юм ярьсаар гурван сар бүтэлтэй юм нэг ч алга. Салбар хариуцсан сайд хэмээх хэдэн нөхөд юу ч хийгээгүй болохоор ярих ч юм байхгүй. Ярих гэхээр буруу зөрүү ярьчихна. Эцэстээ сэтгүүлчдээс зугтаж, загнадаг ч боллоо.

Байгуулагдсан цагаасаа өнөөдрийг хүртэл зүгээр л улс төр хийж, жүжиг тавьсаар өнөөдөр хүрлээ. Яг сонгууль болж байгаа мэт улстөржиж байна. Дараа жилийн наадам мөн ч хол байна даа гэдэг шиг Орон нутгийн сонгууль өнгөрөөд УИХ-ын сонгууль болоход мөн ч зай байна даа. Тэр хүртэл иргэд бид юу эсийг үзэж туулах бол. Юу эсийг сонсох бол. Уяачдаар удирдуулсан улс орон минь тэсдэг л байгаа. Далай вангуудаа бичиг эрдэмд суралцахыг хүлээвэл ирэх дөрвөн жилийг яажшуухан барна даа.