Монгол улсад ерөнхий боловсролын сургуулиуд 12 жилийн тогтолцоонд шилжсэн. Үүнтэй холбогдуулан нэгдүгээр ангид найман настай элсэн ордог байсныг  зургаан настайгаас элсүүлэн суралцуулж эхэлсэн юм. Цэцэрлэгт нь хүүхдүүдийг бэлтгэл ангид нь сургаж шууд л сургуулийн босгыг алхан орж байгаа зургаан настангууд өнөөг хүртэл чангалуулж байгаа гэхэд хилсдэхгүй.

Учир нь тэд тоглож наадангаа бага, багаар сургуульд орох бэлтгэлээ базааж, нэг зүйлийг анхаарч даван туулах чадвар суусан байдаг. Гэтэл тогломоороо тоглохыг хүсдэг тэдэнд ширээний ард багшийг сонсон олон цаг чимээгүйхэн суух хүндхэн даваа тулгарсан. Эцэг, эхчүүд за одоо хүүхэд минь л юм сурч байвал дүүрчээ дүүрч хэмээн толгой дохин 12 жилийн  тогтолцоог үг дуугүйхэн зөвшөөрч орхисон юм.

Энэхүү 6 настангууд сургуулиуд элсэх тушаал 2007 онд батлан туршилт явуулж эхлэн бүх сургуулийг 6 настайгаас нь суралцуулж байгаа. Бяцхан 6 настангууд өглөө эрт нойрмог шахуу босч хичээлдээ явна. Өдөр сургуулиасаа ирээд гэрийн даалгавраа хийх гэж ээж, аав, ах, эгч нартаа загнуулан бөөн л асуудал үүснэ. Тэд бүгд өөр өөрсдийн арга барилаар өнөөх хичээлүүдийн ойлгуулах гэж хэрэндээ л мэрийж зүтгэнэ. Эхэндээ ч учрыг олох гэж дор бүрнээ хичээх боловч харин түүнд хичээлийг нь нэг л хүн заах сонголт тулгарна. Яагаад гэвэл, бидний өмнө нь арван жилдээ үздэг байсан дүрэм, журам бүгд өөрчлөгдсөн учраас олон хүний гар дамжуулж гэрийн даалгаврыг хийлгэхгүй зөвхөн нэг л хүн багшаас заавар, зөвлөгөө авч гэрийн даалгаврыг хийлгэх шаардлагатай.

Нэгдүгээр ангийн одоогийн үзэж байгаа монгол хэлний хичээл дээр нэгэн жишээ татан тайлбарлая. Тухайлбал, 10 жилийн боловсрол олгодог байх үед “цээж” гэдэг үгийг ийн бичдэг байсан. Гэтэл өнөөдөр “чээж” гэж бичиж эхэлсэн. Үүнээс үүдэн эцэг, эхүүд өөрсдийн мэдэж сурснаараа хүүхдийнхээ хичээлийн хийлгэхэд багш шалгаад “буруу” гэж улаан балаар тэмдэглэсэн байхыг хараад гайхан багшаас учрын асуухад Монгол хэлний зөв бичих дүрэм өөрчлөгдсөн гэх нь тэр.

Хоёрдахь жишээ, Мөн л бидний хуучин сургалтын системээр бол “Г”, “В”, “Б” зэрэг үсгийг шууд л харагдаж буйгаар нь дуудаж, уншиж сурсан. Тэгвэл өнөөдөр нэгдүгээр ангийнхан “Г” үсгийг дуудахдаа урд нь “Э”- үсэгтэй дуудаж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, “Г” биш “ЭГ” хэмээн дуудна. Тэгсэн мөртлөө бичихдээ “Э”- үсэггүй шууд “Г” бичнэ хэмээн заалгаж байгаа юм. Мөн “В” үсгийг адилхан “ЭВ” гэж дуудах жишээтэй. Түүнчлэн "Ганцаараа" үгийг үеэр таслаж уншихдаа эхэнд орсон "Г" үсгийг "ЭГ" гэж уншина.

Сурах нас нь бага балчирын дээрээс заах хичээл нь хүртэл хуучин цагийнхаас тэс өөр болсонд эцэг, эхчүүд төөрөлд орчихож байгаа хамгийн наад захын жишээ л гэхэд энэ. Үүнээс өөр олон асуудал одоогийн боловсролын тогтолцоонд бий.  

Хамгийн сүүлд гэхэд нэгэн ээж залгаад “хурга” гэдэг үгийг ийн  бичдэг хэвээрээ биз дээ гэж асууж байх юм. Тэгнэ яасан хэмээн өөдөөс нь асуухад манай охин "хурга" гэж бичсэнийг багш нь буруу гэсэн байна гэх нь тэр.

Ингээд л эцэг, эх хүүхэд хоёрын дунд маргаан гарч ирж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, эцэг эх өөрсдийн арван жилдээ сурсан мэдлэгээрээ хүүхдийнхээ хичээлийг заахаар буруутаад байна.

Монгол хэлний зөв бичих дүрмийн өөрчлөлтийг хэн гэдэг эрдэмтэн, судлаачид нь өөрчилж боловсролын хичээлийн сургалтын прагроммт өөрчлөлт оруулсан нь тодорхойгүй. Багшаас нь асуухаар дээрээс баталсан дүрэм хэмээн хариулна. Боловсролын яамнаас тодруулахаар журамлан баталсан толь бичиг одоогоор гарах болоогүй байгаа гэнэ.

Ингэж монголын ирээдүй болсон хүүхдүүдийн тархи оюуныг цэнэглэж байгаа асуудалдаа хариуцлагагүй хайхрамжгүй хандаж болохгүй л асуудал баймаарсан.

Япон улсад 6 настай шинэ сурагчийг хүлээн авах бэлтгэлийг сургууль, дүүрэг, хотоороо хийдэг бөгөөд хэн ч харсан шинэ сурагч, 6 настан гэж харагдахаар таних тэмдгийг цүнхэн дээр нь нааж, түүнийг харсан хүн бүхэн 6 настнуудад тусалдаг байна. Тухайлбал, зам гаргаж өгөх, ангиа олоход нь дээд ангийн хүүхдүүд нь туслах, аливаа зүйлд тэднийг эхэлж оруулах, бие засах үед түрүүлж оруулах, зам хөндлөн гарч буй үед нь тэр хот дүүргийн хүн бүхэн таних тэмдгээр нь таниад туслах гэх мэт бүх хүн халамж анхаарал хандуулдаг аж. Гэтэл өнөөдөр манай 6 настангуудыг зөвхөн эцэг, эхчүүд, ангийн багш нь л бүгдийг хариуцаж анхаарал хандуулах гэж бөөн асуудал болж байгаа. Ямар сайндаа хүүхэд нь нэгдүгээр ангид сурч байгаа аав, ээжийн нэг нь ажлаасаа гарч хүүхдүүдээ сургуулиас нь авч даалгаврын хийлгэж байх жишээтэй.

Мөн Японы улсын боловсролын системд нийт хичээлийн цагийн 60-70 хувьд хүүхдүүдээр өөрсдөөр нь юм хийлгэдэг. Багш нараас бас их зүйл шалтгаална. Ер нь багш нар хичээлийн бэлтгэлээ л сайн хийсэн байх ёстой. Японы багш нар сурагчдаа “Сайн мөрөөд. Мөрөөдлийнхөө төлөө зүтгэ. Тэгвэл амжилтанд хүрнэ” гэж хэлдэг байна. Харин тэд ингэж хэлэхээс гадна түүнийгээ хэрэгжүүлдэг болгохын тулд ангидаа сурагчдынхаа танилцуулга, зургийг тавьчихаад доор нь “миний хийх ажил” гэж бичдэг. Мөрөөдөл нь их зүйл шаардсан ажил биш. Ердөө “би дэвтэр дээрээ муухай бичихгүй”, эсвэл “алдаагүй бичиж сурна”, "Би тоогоо зөв бодож сурна" гэх мэтчлэн улиралд нэг зорилго тавин түүнийгээ биелүүлж хэр үр дүн үзүүлж үү гэдгийг багштайгаа хамт өөрийгөө дүгнэдэг байна.

Гэтэл манайд эсрэгээрээ хүүхдүүд гэрийн даалгавраа хийхдээ маш их ядарч байна. Амрах завтал өгөхгүй баахан даалгавар хийлгэж байна гэх гомдолыг эцэг, эхчүүд хэлж байгаа юм.


Х.Даваа