Үндэсний баяр наадмыг сурвалжлах эрх авсан гадны  сэтгүүлч, зураглаач нар Төв цэнгэлдэхэд  сэтгүүлч нарт зориулан засдаг багахан индэрт багтахгүй шахам оволздог. Нэг хэсэг нь баримтат кино, сурвалжлага бэлтгэж явахад гэрэл зураг дагнан авах  сэтгүүлч нар ч харагддаг билээ.

Яахав, дэлхийд ганцхан Монгол наадам юм хойно гадны сэтгүүлчдээр сурвалжлуулж, өв соёлоо сурталчлалгүй л яахав. Дэлхийд чухам тэдний буулгасан гэрэл зургийн торгон агшин, Монгол наадмын талаарх сэтгэгдлүүд  мэдээлэгдэж, тэр хэрээр манайд эерэг нөлөөллөө үзүүлнэ. Яг энэ утгаар нь  гадныхны Үндэсний их баяр наадмыг сурвалжлах хүсэлтийг манай улс хүлээж авдаг. Хаа ч байдаг л дүрэм.

Гэвч Монгол наадам гадныхны  нүдэнд хэр зэрэг эерэг сэтгэгдэл төрүүлэхүйц буудаг нь тодорхойгүй. Хурдан хүлгийн унаач хүүхдүүд,  наадмын тасалбар борлуулдаг  арга барил, худалдаа үйлчилгээний зарим замбараагүйтэл тэргүүтнүүд нь тэдэнд харуулж боломгүй “эмзэг” сэдэв.

“Унаач хүүхдүүд ээжийнхээ төрхийг мартатлаа морь унадаг”

Өнөөх эмзэг сэдвийг нь гадны сэтгүүлчид жилийн  жилд шүүрлэж аваад л бичдэг.

Тухайлбал, энэ жил Монгол наадмын тухай гадны хэвлэлүүдэд ихэвчлэн унаач хүүхдүүдийн асуудлыг хөндөн бичиж. Нэгэн унаач хүү тогтмол цалин авч, гэр бүлээ тэжээхийн тулд хамаатныхаа морь уядаг айлд таван жил болж байгаа тухай мэдээг www.Afp.com  онцолжээ.

Унаач хүүгийн “Ээжийгээ санахгүй байна”гэсэн үгээр иш татсан байх юм. Эмзэг байгаа биз. Хүү таван жилийн турш гэрээсээ хол байж, ээжийгээ чухам ямар төрхтэйг мартжээ.

Гадны сэтгүүлчдийн олж мэдсэнээр бол унаач хүүхдүүд 250-500 мянган төгрөгийн цалинтай бөгөөд  хүүхдийн эрхийг  ноцтойгоор зөрчиж буйг онцлон тэмдэглэсэн байна.

Түүнчлэн “...түрүүлсэн морьдоо даган хуйлрах Монгол наадамчид дөнгөж саяхан хурдан хүлгийн хөлстэй нуруунаас буусан  унаач хүүхдийг дайрах нь холгүй өнгөрдөг. Уг нь унаач хүүхэд л морь түрүүлэхэд голлох үүрэг гүйцэтгэсэн баймаар” гэх үгийг хөтөч нар жуулчдаас байнга сонсдог гэх.

Үнэхээр ч нүдэнд нь оч гийсэн унаач хүүхдийг бид түрүүлсэн мориноос илүү магтан урашамшуулдаг гэвэл түүн шиг худал зүйл алга.

Жуулчдын ая тухыг бүрнээр гээсэн Хөвсгөл далай

Гайхам, бишрэм шинжийг агуулдаг Монгол наадмын худалдаа үйлчилгээний талбайд хоёр хувийн алкохол агуулсан айраг, ааруул тэргүүтэн зарж буй нь гадныханд нэлээдгүй хачирхалтай санагдсаныгwww.sufamilyadventures.com онцолжээ.

Гэтэл бид наадмыг сэнгэнэсэн сайхан айраггүйгээр төсөөлж ч чадахгүй. Хөдөөд ч нийслэлд ч энэ хууль үйлчилдэг. Орон нутгийн наадам үзэхээр  зорьж очсон жуулчид эрийн гурван наадам нь алс хязгаарт ч жинхэнэ утгаараа болдогийг бахдан бичсэн нь харин сайшаалтай.

Наадмын үеэр жуулчдын анхаарлыг Төв цэнгэлдэхээс илүүтэйгээр татдаг өөр нэг цэг нь Хөвсгөл  далай. Энэ жил бүр гойд ихээр татсан гэж болно. Энэ талаар http://agaar.ru/  “Хөвсгөлд очсон жуулчид маш тавгүй байсан. Тэнд  бэлэн мөнгөний машины мөнгөгүйдэж, шатахуун дууссан байв” хэмээн онцолжээ.

Газ буюу хийн түлштэй машинууд хоол хийхэд зориулсан жижиг баллон хийг банкиндаа тааруулан хийсээр Нийслэлд ирсэн гэх яриа ч явж байсан. Энэ бүх  мэдээллийг тухайн үед Хөвсгөл аймгийн зүгээс үгүйсгэж байв.

Гэсэн ч маргах юу байхав. Бид Хөвсгөл далайд илүү олон жуулчинг тав тухтай байдлаар  хүлээн авахад зайлшгүй анхаарах нь зүйтэй гэсэн нэгдсэн дүгнэлтэд дээр дооргүй хүрсэн гэхэд болно.

Эцэст нь

Энэ мэтээр гадны хэвлэлүүд Монголд ирэх жуулчдын тоог багассаныг сануулж, наадмын нээлт үзэхээр арайхийн оочерлон байж авсан талсалбараа хулгайд алдаад сэтгэл гундуухан буцсан жуулчдын сэтгэгдлийг онцолжээ.

Өөрөөр хэлбэл, Үндэсний их баяр наадмын өв соёлын гайхамшиг, зан заншилын онцлог, давтагдашгүй чанар сэлтээс илүүтэйгээр гадны сэтгүүлчдийн хараанд манай болох, болохгүй асуудлууд их өртөж. Чухам яг ийм тохиолдолд тэдний бичсэн нийтлэл, сурвалжлага  тэргүүтэн Монголыг сурталчлах уу? гэвэл мэдээж үгүй.

Гэхдээ бидэнд сайхнаар харагдах боломж бий. Үндэсний их баяр наадмаа дэлхий дахинд сурталчлах, түүгээр дамжуулан жуулчдын тоог нэмэгдүүлэх бодлогоо илүү ахуйн шинж рүү хандуулж,  энгийн зүйлээсээ элхэн өөрчлөлт хийх цаг болжээ.

Монгол наадам гадныханд муухай харагдаж, тийм байдлаар жилийн жилд мэдээлэгдээд  байж болохгүй. Тиймээс саалиа бэлдэхээр саваа бэлд гэгчийн үлгэрээр бид тал талдаа хичээж, ядаж л нээлтийн тасалбарыг нь хумсалчихдагаа болих хэрэгтэй.

Цаашлаад жуулчид хүлээн авах бэлтгэлээ төрийн бодлогоор дэмжиж, орон нутгийн иргэдийн оролцоог  нэмэгдүүлэхэд анхаарах нь зүйтэй юм. Унаач хүүхдийн асуудал Монгол наадмын мөнхийн эмзэг сэдэв бөгөөд жилээс жилд бас чиг хүүхэд хамгаалал чиглэлд сайжирч байгааг эцэст нь тэмдэглье.

Ж.Мядагдбадам