Вампир буюу цус сорогчийн тухай бид аймшгийн кинонуудаас харсанаар Дракула гүнгийн тухай мэдэж авсан. Харин Монголд вампир байдаг эсэх талаар ямар ч мэдээ баримт өнөөг болтол олдоогүй байгаа билээ. Тэгвэл Монгол вампирын тухай сургийг сонссон авч чухам хэн гэдэг хүн хэрхэн цусанд донтож байсныг баталгаажуулж чадаагүй учраас бичиг цаас шүүрэлгүй өдийг хүрсэн юм. Булган аймгийн Тэшиг, Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Үүр сумын зааг дээр аж төрж байсан «татанхай» Довдон гэгч эр цусанд донтогч вампир байсан түүхийг Сонгинохайрхан дүүргийн 9-р хорооны өндөр настан И.Санждорж гуай ярьж өгсөн юм. 

-Та Довдон гэдэг цус сорогч хүн байсныг мэддэг гэсэн. Тэр талаар ярьж өгөөч? 

-За даа. Хүү минь, чи вампийр ч гэнэ үү хүний цус сордог байсан мангас юм шиг л санаад байх юм. Үнэндээ тийм биш. Гэхдээ яах аргагүй амьд амьтны халуун цусыг шууд л гүрээнээс нь сорчихдог нэгэн байсан юм. Үүнийг ярихын тулд ихээхэн урт түүх ярих болно л доо. Би арван тав, зургаатай л байсан юм болов уу. 1941 он шиг санагдах юм. Манайх уул нь Соёоны нуруунаас хойно нутаглаж байсан урианхай /тува/ удмын айл байлаа. Яагаад ч юм Ардын хувьсгалаас аль өмнө наашаагаа орж ирэхээр Харуулын өрхийнхнийг бараадаад Уйлган голоор нутаглах болсон юм. Тэр хавьд «татанхай» Довдон гэж өрөөл татуу хэрнээ маш хурдан хөдөлгөөнтэй, хүйтэн царайтай намхан эр айл хунараар хэсэн ихэнхдээ хээр гадаа хоног төөрүүлэн явдаг байлаа. Томчуул хүүхдүүдээ «татанхай Довдонд өгнө» гэж айлгана. Цаадахь нь ч хүүхэд харагдвал «цусыг нь сорчихно шүү» гэж айлгадаг байв. Гэвч энэ айлгалт нь ямар ч тоглоом шоглоом биш байсан юм. 

 

-Цус сордог нь батлагдсан хэрэг үү? 

-За, бараг тийм дээ. Уг нь надаас эхлээд бүгд л цус ууцгаасан юм. 

-Яалаа гэнэ ээ? Та ч гэсэн үү? 

-Үгүй яахав. Хэн ч гэсэн ангийн цус уудаг л биз дээ. Зөвлөлтөд Герман дайн зарласнаас болоод фронтод бэлэг илгээх болоод орон даяараа л юм болж байлаа. Манай аав тэргүүтэй баахан хүмүүс гахай агнаж фронтод илгээхээр ой руу отогт гарцгаасан юм. Би ч гэсэн 16 нас хүрчихсэн эр хүн гэсэндээ үеийнхээ Сайнаа, Цогоо гээд хоёр хүүхэдтэй отогт гарцгаалаа. Отгийнхон мөчрөөр овоохой энэ тэр босгоход ямар ч урилгагүй очсон «татанхай» Довдонтой хамт овоохой барих хүн олдсонгүй. Тэгээд л мань эр ганцаараа хүн шургах дайтай юм бариад орлоо. Маргааш нь анхны бодонг Сүрэнжав гэдэг хүн унагалаа. Шинэхэн ангийнхаа халуун цус болоод элгийг нь түүхийгээр нь идэцгээхэд Сайнаа, Цогоо бид гурав ч хоцроогүй санагдана. Харин «татанхай» Довдон тэр бодон гахайны бүх цусыг, нөжтэй нь хоёр завьжаараа урсгаж уугаад тас тас хөхрөхөд хүмүүс харц буруулж байсан юм. Тэр цагаас эхлэн «татанхай» Довдон агнасан ан болгоны халуун цусыг ханаж цадахаа мэдэхгүй уудаг боллоо. За даа, бараг л өдөрт таван литрээс дээш хэмжээтэй цус уудаг байсан байх. Эхэн үедээ томчууд хөөргөж байснаа сүүлдээ сэжиглэж жигших болсон. Тэгээд цус сорогч гэдэг хочтой болсон доо. 

 

-Яагаад тэгэж цусанд донтдог байсан юм болов оо? 

-Нэг орой гадна хоол хийгээд сууж байхад энэ талаар Доной гэдэг өвгөн асуусан юм. «Татанхай» Довдон тэнэмэл амьдралтай Боролзой гэдэг хүүхнээс гарсан юм билээ. Тэгээд эх нь багаас нь дагуулж хээрээр тэнэхдээ хулгана, зурам, амьтан, шувууны халуун цусаар хооллодог байж л дээ. Түүнээс болоод тавь гартлаа амьтны халуун цуснаас өөр юмаар хооллохоо больсон байж. Харин ангийн отог гарахыг дуулаад цус нь элбэг олдоно гэж бодоод бараадаж ирсэн нь тэр юм билээ. Намайг туулай буудаад өг гээд гуйгаад болдоггүй. Нэг туулай буудтал бараг л үхээгүй байхад нь гүйж очоод цээжийг нь хутгаар ярж цусыг нь сорж байсан юм даг. Хүмүүс ч сүүлдээ түүнээс салахын түүс болоод хөөж явуулсан. 

 

-Дахиад л цус сорсон хэвээрээ байсан биз дээ? 

-Тэгэлгүй яахав. Бэлчээрт эзэнгүй яваа айлын хурга, ишиг нухаж цусыг нь сорчихдог болсноор бүр ч их ад үзэгдэх болсон доо. 

 

-Арай ч хүний цус соролгүй өнгөрсөн юм аа даа? 

-Сорсон, соролгүй яахав. 

 

-Юу гэнэ ээ? Хүний цус сорсон гэж үү? 

-Үгүй яахав. Өөрийнхөө цусыг сорж байгаад үхсэн юм. Тэр чинь хүний л цус гэсэн үг биз дээ. 

 

-Яагаад өөрийнхөө цусыг сорох болсон юм бол доо? 

-Зөвлөлтөөс Борис Банзараев гэдэг буриад эр ангийнхаа махыг хэрхэн бэлтгэж, хөлдөөх талаар зөвлөгөө өгөхөөр ирсэн юм. Тэр буриадаас манайхан «Энд цус сордог хүн байдаг» гээд л үзүүлж харуулсан юм байх. Цаадахь нь «Хүний цус арай сордоггүй биз дээ» гэж энэ тэр юм асуусан юм гэсэн. Тэгэхлээр нь манай нутгийн залуучууд «Довдон гуай хүний цус жигтэйхэн сайхан гэж байна» гээд цаашлуулахад нь «татанхай» «Би хэнийг сорох юм бэ?» гэж асуусан гэдэг. Цаадуул нь ч «өөрийнхийгөө амсаад үзэхгүй юу» гэчихсэн юм байх. Тун ч удалгүй «татанхай» хээр үхчихсэн байсныг нь мал эрж явсан Пунцаг гэдэг залуу олсон юм. 

 

-Өөрийнхөө цусыг сороод үхсэн гэдгийг нь яаж мэдсэн юм бол? 

-Хоёр гарынхаа шууг тас хазчихсан, завьж, хэнхдэг нь нэлдээ цус болчихсон байсан гэнэ лээ. Судсаа тас хазаад цусаа тогтоож чадалгүй алдсан учраас үхэлд хүрсэн байх. 

 

-Өөрийнхөө судсыг тас хазаагүй бол өөр хүнийг л..? 

-Ээ, хэлээд юүхэв, хүү минь. Бараг л азаар өөрийнхөө цусыг амтлаж, түүнээс биш хүн рүү дайрах байж дээ гэж хүмүүс ярилцаж байсан билээ. 

 

-«Татанхай» Довдонд урт соёо байсан уу? 

-Ёстой мэдэхгүй юм. Тэр үед санаанд орсон бол хардаг байж. 

 

-Тэр хүн рүү дайраад хүч хүрэх үү? 

-Бага насны хүүхэд, эмэгтэйчүүд рүү дайрсан бол мэдээж дийлж л таараа шүү дээ. 

 

-Харанхуйд ямар ааш араншинтай болдог байсан юм болов оо? 

-Ер нь харанхуйд бүү хэл гэгээн цагаан өдрөөр ч хүнээс дөлсөн зожиг хүн байсан даа. Зайдуухан доошоо хараад дуугүй л сууж байдаг байсан хүн шүү дээ.

Эх сурвалж www.wikimon.mn