УИХ-ын нэр бүхий 24 гишүүдийн санаачилсан “Өршөөлийн тухай хуулийн төсөл”-ийг УИХ-ын хаврын ээлжит чуулганаар хэлэлцэх асуудлын жагсаалтад оржээ.

Монголын ард иргэдийн анхаарлыг татаж, ихээхэн хүлээлт үүсгэж буй "Өршөөл үзүүлэх тухай" хуулийн төслийг найман сар хүлээлгэсний эцэст одоо л нэг хэлэлцүүлэх нээ.  Гэхдээ хэлэлцэх асуудлын жагсаалтад багтаах эсэх шийдвэрийг мэдээж УИХ эцэслэн шийдвэрлэнэ.

Уг хуулийн төсөлд хөнгөн, хүндэвтэр, хүнд гэмт хэрэг үйлдэж анх удаа хорих ял шийтгүүлсэн, 18 насанд хүрээгүй хүүхэдтэй эмэгтэйчүүд, жирэмсэн эмэгтэйчүүд, хөдөлмөрийн чадвараа 70 ба түүнээс дээш хувиар алдаж тахир дутуу болсон хүмүүс, насанд хүрээгүй байхдаа гэмт хэрэг үйлдсэн зэрэг хүмүүсийг эдлээгүй үлдсэн үндсэн болон нэмэгдэл ялаас өршөөн хэлтрүүлэхээр тусгажээ.

Хуулийн төслийн 9.1.6-д заасан зарим төрлийн гэмт хэрэг үйлдсэн хүмүүсийг өршөөлд үл хамруулахаар заасан бөгөөд энэхүү заалт нь насанд хүрээгүй хүмүүст хамаарахгүй байхаар тусгасан байна. Хуулийн төслийн 6 дугаар зүйлд хүнд гэмт хэрэгт анх удаа 3-аас дээш жилийн хорих ял шийтгүүлсэн бол хорих ялын хугацааг харгалзан эдлээгүй үлдсэн ялын 50 хувийг өршөөн хасахаар тусгасан аж.

Мөн хуулийн төслийн 7 дугаар зүйлд хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах болон шүүхээр хянан хэлэлцэх шатанд байгаа хөнгөн, хүндэвтэр, зарим хүнд гэмт хэргийн ангилалд хамаарах эрүүгийн хэргийг тус тус хэрэгсэхгүй болгохоор тусгасан.

Энэ хууль батлагдсанаар олон хүнийг элэг бүтэн амьдралтай болгох хэдий ч нөгөө талдаа олон мянган гэмт хэрэгтнийг нийгэмд гаргаж, эмх замбараагүй байдал үүсгэх нь гэсэн иргэдийн айдас болон зарим УИХ-ын гишүүдийн эсэргүүцэлтэй тулгарах магадлал тун өндөр.

Манай улсын хувьд 1984,1991, 1996, 2000, 2006, 2009 онд өршөөлийн хуулиуд гарч  байсан. Өршөөлийн хууль нь  хүмүүст “гэмт хэрэг үйлдчихээд өршөөгдөөд байж болдог, ялаас мултарч болох юм байна гэсэн ахар бодол төрүүлдэг байж болох талтай. 

Хамгийн сүүлд буюу 2009 онд гаргасан  өршөөлийн хуулийн дагуу 1800 гаруй хоригдлыг ялаас чөлөөлөх буюу ялыг хөнгөрүүлсэн байдаг. Мөн хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалт, шүүхийн шатанд 1200 гаруй хүнд холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, өршөөлийн нөхцөлд нийтдээ 3000 гаруй хүн хамрагдсан мэдээ бий. 

Эдгээр хүмүүс өршөөгдөн суллагдсан ч дахин "аавын хаалга" татан олон хэрэгт холбогдсон тохиолдлууд цөөнгүй ээ. Баримт дурдвал, Дорнод аймгийн Хэрлэн сумын нутаг дэвсгэрт 25 настай Ц, 29 настай Э нарын амь насыг нь бүрэлгэсэн хэрэг гарч байсан. Эл хэрэгт 1989 онд төрсөн Сүхбаатар аймгийн харьяат А гэгч сэжигтнээр татагдан шалгагдаж байгаа юм. Тэрбээр өмнө нь малын хулгайн гэмт хэрэг үйлдэн ял эдэлж, 2009 онд Өршөөлийн тухай хуулиар суллагдсан. Архи хэтрүүлэн хэрэглэсэн үедээ нутгийн танилыг архи өгсөнгүй гэж шалтаглан хутгалж амь насыг нь хөнөөгөөд үүрээр ТҮЦ ажиллуулж байсан Ц,Э нарыг хутгалж, шатаасан болох нь баримтаар тогтоогдсон байдаг.

Одоо хоригдож буй 8000 гаруй хүмүүжигчээс 3000 орчим хүмүүжигч суллагдах бололцоотой. Үүнийгээ дагаад улсын төсвөөс 12 тэрбум төгрөгийг хэмнэх таатай үр дүн харагдаж байна хэмээн хууль санаачлагчдын нэг УИХ-ын гишүүн, хүний эрхийн тэмцэгч Ц.Оюунбаатар хэлж байсан удаатай.  Нэг хүмүүжигчийн нэг өдрийн урсгал зардалд төрөөс 10.650 төгрөг зарцуулдаг ба нийт хүмүүжигч нарт жилд улсын төсвөөс 12 тэрбум 500 сая төгрөгийг зарцуулдаг аж.

Ингээд бодохоор хүмүүжигч нарыг хуулийн заалтын дагуу суллах нь зөв ч гэлээ. Бас нийгэмд гараад дээрх хэрэг шиг нийгмийг цочироосон хэрэг гарахгүй гэсэн баталгаа алга. Тиймээс хэрхэн нийгэмшүүлэх вэ гэдгийг холбогдох албан тушаалтнууд бодох л хэрэгтэй.

Түүнчлэн Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин авлига, албан тушаалтны хэргээр ял эдэлж байгаа хүмүүст өршөөл үзүүлмээргүй байгаагаа хэлж, хуулийн төсөлд өгсөн саналдаа тусгасан. Учир нь Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн нэрээр албан тушаалтны болон авлигын хэргээр ял эдэлж буй хүмүүс гарч ирэх нь эргээд нийгэмд сөрөг үр нөлөө үзүүлнэ гэж хардаж байгаа юм.

Үүнтэй санал нийлж байгаа олон хүн байна мөн охид, эмэгтэйчүүдэд хүч хэрэглэж, хүчингийн гэмт хэрэг үйлдсэн хүмүүст өршөөлийн хууль үйлчлэхгүй байх нь зөв гэдгийг ч энд онцолж хэлэх нь зүйтэй болов уу!

Ямартай ч Өршөөлийн хуулийг хүлээсэн маш олон хүмүүст хэлэлцэнэ гэсэн хариуг төр өглөө. Харин өршөөлийг хүртэгчид гарч ирээд зөв амьдараасай гэж найдах л үлдэж байна. Ар гэрийнхэн нь ахин хэцүү нэртэд оруулчихгүйн төлөө анхаарал, халамж тавихаа бүү мартаасай билээ.

УИХ-ын гишүүд хуулиа батлахдаа тэднийг хэрхэн нийгэмшүүлэх вэ? гэдэг асуудлыг ч орхигдуулахгүй хэлэлцээрэй.

Х.Даваа