Хил хязгаараа манах, орон нутгаа эзэнжүүлэх нэг агуулгын хүрээнд Монгол Улсыг 330-аад нэгжид хуваасан гэдэг. Түүх сөхвөл, нутаг дэвсгэрийг бүс нутгийн байгаль экологийн онцлог болон нүүдлийн мал аж ахуй эрхлэх үйл ажиллагаатай уялдуулан хуваарилсан зургаан аймаг, 110 хошуутай 1923 оны тэртээгээс нийт дөрвөн удаа засаг, захиргааныхаа нэгжийг өөрчилжээ.

Хамгийн сүүлд, 1992 онд баг, хороо, сум, дүүрэг, аймаг, нийслэлд хуваасан байна. Тухайн үед манай улс 18 аймаг, 200 гаруй сумтай байсан бөгөөд нэг сумын нутагт нэгдэл, сангийн болон тэжээлийн аж ахуй багтдаг байв.

Харин 1992 онд тэдгээрийг тус бүрд нь сум болгосноор өнөөгийн 330 сум бүрдсэн байна.

Тэгвэл 100 жилийн тэртээ нэгжид хуваарилагдсан сумд эхнээсээ 100 жилийн түүхэн ойгоо тэмдэглэж эхэлсэн. Энэ жил л гэхэд 17 аймгийн 100 сум түүхэн ойгоо тэмдэглэх нь.

Гэвч эдгээр сумын 53 нь жижиг буюу 3000-аас доош хүн амтай. Үүнээс 2000- аас доош хүн амтай 20-иод сум байна. 

100 жилийн ойгоо тэмдэглэх сумдын хүн амын тоо

Архангай аймаг

  • Батцэнгэл 3695
  • Хайрхан 3603
  • Чулуут 4113
  • Өлзийт 3310
  • Жаргалант 4379

Баянхонгор аймаг

  • Өлзийт 3815
  • Бууцагаан 3621
  • Баацагаан 3062
  • Баянбулаг 1724
  • Гурванбулаг 2227
  • Заг 2073
  • Жинст 2140

Булган аймаг

  • Бугат 2178
  • Дашинчилэн 2886
  • Сайхан 3420
  • Хутаг-Өндөр 4957
  • Рашаант 3129

Говь Алтай аймаг

  • Алтай 1949
  • Баян-Уул 3025
  • Бигэр 2210
  • Бугат 2136
  • Дарви 1750
  • Дэлгэр 3072
  • Жаргалан 1787
  • Тайшир 1583
  • Тонхил 2199
  • Төгрөг 1942
  • Хөхморьт 2284
  • Цогт 3371
  • Цээл 2186
  • Чандмань 2266
  • Шарга 2022
  • Эрдэнэ 2271

Дундговь аймаг

  • Луус 1818

Дорнод аймаг

  • Баян-Уул 4763
  • Булган 2143
  • Матад 3175
  • Халхгол 3387

Дорноговь аймаг

  • Айраг 3387
  • Алтанширээ 2020
  • Даланжаргалан 2762
  • Иххэт 2073

Төв аймаг

  • Батсүмбэр 7148
  • Баян 1931
  • Баянцагаан 1832
  • Бүрэн 2863
  • Лүн 2466
  • Өндөрширээт 1944
  • Сэргэлэн 1995
  • Угтаалцайдам 2476
  • Эрдэнэ 3745

Увс аймаг

  • Бөхмөрөн 2209
  • Өндөрхангай 3199
  • Тэс 5030
  • Зүүн Хангай 2381
  • Өмнөговь 4724
  • Ховд 2480

Ховд аймаг

  • Алтай 3302
  • Дарви 2981
  • Зэрэг 3314
  • Цэцэг 3250
  • Мянгад 3731

Сэлэнгэ аймаг

  • Баруунбүрэн 3099
  • Зүүнбүрэн 2924
  • Цагааннуур 4953
  • Мандал 26481
  • Шаамар 3963
  • Eрөө 7012
  • Түшиг 1868

Завхан аймаг

  • Баянтэс 2563
  • Баянхайрхан 1696
  • Сонгино 1516
  • Сантмаргац 1520
  • Дөрвөлжин 2261
  • Ургамал 1256
  • Отгон  2514
  • Цагаанхайрхан 1318
  • Шилүүстэй 1719
  • Яруу 1969
  • Хөвсгөл аймаг
  • Шинэ-Идэр 3103
  • Галт 5429
  • Тосонцэнгэл 4386

Хэнтий аймаг

  • Норовлин 2919
  • Өмнөговь аймаг
  • Баян-Овоо 1650
  • Манлай 2575
  • Номгон 2232
  • Ханхонгор 1872
  • Ханбогд 8941
  • Цогтцэций 10194

Өвөрхангай аймаг

  • Богд 5409
  • Баян-Өндөр 3351
  • Бат-Өлзий 7580
  • Баянгол 3506
  • Баруунбаян-Улаан 2496
  • Тарагт 3099
  • Гучин-Ус 2057
  • Төгрөг 2525
  • Хужирт 6568

Сүхбаатар аймаг

  • Уулбаян 2808
  • Эрдэнэцагаан 7062