Дэлхий дахинд Монгол улсыг хүлээн зөвшөөрүүлсэн Тусгаар тогтнолын өдрийн түүх
2015/11/26
91 жилийн өмнө Монголчууд тусгаар тогтнолоо дэлхий дахинд зарлаж, анхдугаар үндсэн хуулиа энэ өдөр баталж байсан. Үндсэн хууль боловсруулах комиссын боловсруулсан төслийг Улсын Анхдугаар Их хуралд оролцсон Халх дөрвөн аймаг, дөрвөд хоёр аймаг, их шавь, Алтай ба Хөвсгөлийн урианхайн хошууд, ардын цэргийн ангиудаас сонгогдож ирсэн 77 төлөөлөгч 20 гаруй хоног хэлэлцсэний эцэст Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын анхны Үндсэн хуулийг баталсан түүхтэй. 91 жилийн өмнөх түүхэн энэ өдрийг эх сурьалжуудад ийнхүү сийрүүсэн байна.
МАХН-ын Төв хорооны бүгд хурал 1924 оны 6 дугаар сарын 7-нд хуралдаж БНМАУ-ыг тунхаглах шийдвэр гарчээ. МАХН-ын Төв хорооны бүгд хурлаар “...бүгд найрамдах ард улсын засгийг явуулваас зүйтэй болох ба Дажунтан хэмээх их ерөнхий даргыг сонгохгүй улсын дээд эрхийг улсын их хуралд хадгалж хурлын чөлөө цагт Засгийн газар хадгалах ба бүгд найрамдах ард улсын засгийг явуулах их баярыг зургаан сарын шинийн зургааны /1921-07-11/ өдөр улсын их баяртай хамтатган явуулж оны цолыг мөнхүү өдрөөс эхлэн Монгол улсын арван дөрөвдүгээр он хэмээн халах явдлыг Засгийн газраа явуулан гүйцэтгүүлэхээр хэлэлцэн тогтов” хэмээн тогтжээ.
МАХН-ын Төв хорооны бүгд хурлаас тус оронд Бүгд найрамдах улсыг тунхаглахтай холбогдуулан Богд хааны тамгыг Засгийн газар шилжүүлэн авч хадгалах, засгийн дээд эрхийг улсын их хурал ба түүнээс сонгогдсон Засгийн газарт шилжүүлэх, БНМАУ-ын ойн баярыг Монгол улс байгуулагдсан ойтой хамтатган тэмдэглэх шийдвэр гарч, шийдвэрийг нийтэлж, Засгийн газрын бүх төлөөлөгчдөд тараан өгөхийг Дотоод яаманд даалган гүйцэтгүүлжээ.
Намын төв хорооны 1924 оны зургаан сарын бүгд хурал, МАХН-ын III их хурлын шийдвэрийг биелүүлэхийн тулд улсын их хурлын бэлтгэл ажлыг хангаж, түүнийг зарлан хуралдуулах, шинэ үндсэн хуулийн төслийг боловсруулах ажлыг үргэлжлүүлэн хийж байв.
БНМАУ-ын анхдугаар их хурал 1924 оны 11 дүгээр сарын 8-ны өглөө Нийслэл хүрээндэх МАХН-ын Төв хорооны байранд /Одоо Улаанбаатар зочид буудал байгаа/ нээж, хурлын тэргүүлэгчдийн байрны хана туургыг В.И.Ленин, Д.Сүхбаатар нарын хөрөг, эв нэгдлийг бэлгэдсэн эвтэй дөрвөн амьтны зургаар чимэглэж, хурлын байрны гадна талд улаан даавуун дээр олон лоозон бичиж хадан улс төрийн үйл явдлыг тодотгон харуулжээ. “Монгол улсын арван дөрөвдүгээр он арван сарын арван хоёр бөгөөд аргын улирлын арван нэгэн сарын наймны өдөр Бүгд найрамдах монгол ард улсын анхдугаар их хуралд хуралдваас зохих төлөөлөгч ерэн таван хүн болохоос далан таван хүн хуралдан ирсэн нь даруй гурван хувийн хоёр хувиас дээш болсон учир мөн өдрийн арван хоёр цагт Монгол ардын засгийн газрын ерөнхий сайд Цэрэндорж, дүрмийн ёсоор удирдан нээсэн Бүгд найрамдах монгол ард улсын анхдугаар их хурал хурлын тогтоолоор дүрмийн ёсоор тус хурлын тэргүүн дэд дарга, нарийн бичгийн дарга нарт хэн хэнийг сонгохыг хэлэлцээд тэргүүн даргад Нийслэл хотын төлөөлөгч Жадамба, дэд даргад Дөрвөдийн баруун аймгийн төлөөлөгч Бадрах, нарийн бичгийн даргад Нийслэл хотын төлөөлөгч Гэлэгсэнгэ, Хан Хэнтий уулын аймгийн төлөөлөгч Дугаржанцан нарыг сонгож тус хурлын элдэв хэрэг зүйлийг эрхлүүлэв” хэмээжээ.
Аймаг, шавь хошуудаас их хуралд сонгогдож ирсэн төлөөлөгчдийг бүртгэн аваад зүүн энгэрт нь улаан ягаан торгоор хийсэн цэцэг зүүж байсан нь Улсын их хурлын төлөөлөгч мөн болохыг илтгэдэг байв.
Их хурлын хэлэлцсэн үндсэн нэг асуудал нь БНМАУ-ын үндсэн хууль байв. Анхдугаар үндсэн хууль нь 6 бүлэг, 50 зүйлээс бүрджээ. Үүнд: 1-р бүлэг нь “Монголын жинхэнэ ардын эрх чөлөөг илтгэн тунхаглах нь” 2-р бүлэг нь “Улсын дээд эрхийг барих газрын тухай”, 3-р бүлэг нь “Нутгийн захиргааны тухай”, 4-р бүлэг нь “Сонгох, сонгогдох эрхийн тухай”, 5-р бүлэг нь “Улсын орлого зарлагын эрхийн тухай”, 6-р бүлэг нь “Улсын тамга, сүлд, тэмдэг туг далбааны тухай” нарийвчлан тогтоожээ.Их хурал 11 сарын 24-25-ны буюу 13-14 дэх өдрийн хуралдаанаараа үндсэн хуулийг зүйл тус бүрээр хэлэлцэж “Монгол улсын арван дөрөвдүгээр он арван сарын гучин бөгөөд аргын улирлын арван нэгэн сарын хорин зургааны өдрийн үдийн хойд дөрвөн цаг арван долоон минутанд энэхүү үндсэн хуулийг улсын анхдугаар их хурлын арван дөрөвдүгээр тогтоолын нэгдүгээр зүйлд батлав” хэмээн “нэгэн зэрэг гар өргөн алга ташиж уриа хашгиралдан баярлалдан бахархан баталсан ” хэмээн энэ өдрийг түүхэн сурвалжуудад дурьдсан байдаг.
Зочин · 2015/11/26
cool
Зочин · 2015/11/26
Энэ өдөр яалт ч үгүй НЭГ ХҮНИЙ НЭГ НАСНЫ АМЬДРАЛТАЙ ХОЛБОГДОНО ТЭР ХҮН БОЛ Ю.ЦЭДЭНБАЛ юм шүү, Ганц хойд, урд хөршдөө бус ДЭЛХИЙД ТУСГААР ТОГНОЛОО ЗАРЛАХ ГЭЖ ЗҮТГЭСЭН, ХӨДӨЛМӨРӨЛСӨН ЭНЭ ХҮНИЙГ АРДЧИЛАЛ ДӨНГӨЖ ГАРЧ ИРСЭН ЦАГТ ХҮНИЙ МУУГААР ЦОЛЛОЖ, ШАРИЛААС НЬ ХҮРТЭЛ ШИЖИГЛЭЖ ЯВСАН ӨДӨР БИЙ ШҮҮ!!! АЛДАА ОНООГҮЙ ХҮН ГЭЖ ХОРВООД БАЙХГҮЙ БАЙХ!!!