Бараг 20 жилийн өмнөх үйл явдлыг асуужээ. Товчхон хариулья гэж бодлоо. Учир нь ийм шийдвэр гаргаж байсан суурь шалтгаан одоо ч хэвээр байгаа тул цаашдаа бодлогоо чамбайруулахад хэрэг болох буйзаа.

1997 он. Монголын хүн ам 2 сая дахь иргэнээ өлгийдөн авч байлаа. Бүхэлдээ монголын нийгэм хуучин социалист эдийн засгийн хэв загвар, сэтгэлгээнээсээ бүрэн ангижирч чадаагүй, дэлхийд Монгол нээгдээгүй, монголчуудад дэлхий хол байв. Юмны үнэ жилдээ 50-60 хувиар өсөж байв. Гадаадын хөрөнгө оруулалт гэх юм байсангүй. Нэг хүнд ногдох гадаадын хөрөнгө оруулалт 10 доллар хүрдэггүй байв.  Дэлхийн зах зээл дээр түүхий эдийн үнэ унаж байв. Ийм л нөхцөлд өөр хоорондоо уялдаатай угсраа олон арга хэмжээ авч хэрэгжүүлсний нэг нь импортын татварыг тэглэх явдал байлаа. Санаа нь урт болон богино хугацааны асуудлаа шийдэх гэсэн хэрэг байв.

 

Урт хугацааны бодлогын стратеги чиглэл бол Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг Монгол руу татах явдал байв. Монгол улс газар зүйн байрлалынхаа хувьд Орос, Хятад том гүрний дунд байршсан, тэдгээр нь ДХБ-д ороогүй (Монгол 1997 онд гишүүн болсон, Хятад 2001 онд, Орос 2005 онд), протекционист бодлого нь хэвээр байв. Дээр нь монголын дэд бүтцийн хөгжил  сул дорой байсан нь гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татахад бэрхшээл болж байв. Өөрөөр хэлбэл, Монголын газар зүйн  байрлал, хөрш орнуудын нөхцөл байдал монголын хувьд  өөрөө “импортын татвар” болсон байлаа. Газар зүйн байрлал, бодит нөхцөл байдал эдийн засгийн утгаараа өөрөө “импортын татвар” болчихоод байхад төр, засгаас нэмж нэрмээс болсон импортын татварыг тогтоох нь стратеги зорилтод нийцэхгүй гэж үзсэн юм. Тийм ч учраас импортын татварыг тэглэх шийд гарч билээ.

 

Харамсайлтай нь энэхүү стратеги дээрээ бид тогтвортой байж чадаагүй. Төдий л удалгүй импортын 5 хувийн татварыг тогтоож билээ.

 

20 жилийн дараа 2017 оны байдлаар Монгол улс хөрөнгө оруулахад хамгийн эрсдэлтэй орны тоонд хэвээр байна. Шалтгаан нь дэд бүтэц хөгжөөгүй, алслагдсан гэх бөгөөд тэр нь хөрөнгө оруулагчийн хувьд Монгол улс зардал чирэгдэлтэй л байна гэсэн үг юм. Ялангуяа барууны хөрөнгө оруулагчдын хувьд монголын импортын татвар нэмэлт зардал болж хувирч байж мэднэ. Тиймдээ ч тэдний хувьд Монгол бус Хятадад хөрөнгө оруулалт хийх нь арай өртөг хямд байгаа байхаа.

 

Импортын татварыг тэглэж, хэрэгжүүлсэн богинохон хугацаанд Монголын эдийн засаг идэвхжиж, зах зээл бараагаар дүүрч, хамгийн гол нь жилийн 50-60 хувийн өсөлттэй үнэ ханшны өсөлт 6-7 хувьтай болж буурсан байдаг.

 

Энэ бол эхний амжилт байлаа…………

 

М.Энхсайхан