Хүчилтөрөгчийн дутагдал.Өнөөдөр Улаанбаатар хотод төрж буй хүүхэд бүрт ийм оношийг эмч нар тавьж байна.Их үү, бага уу гэдгээс нь үл хамаарч хүчилтөрөгч залгах эсэхээ эмч нар шийддэг.

Энэ нь даамжирч рахит болохын зэрэгцээ мөн л хүүхэд бүрийн толгой хөлрөх эмгэгтэй.Эмч нар хий дэмий л “Агаарт гарга.Салхилуул” гэдэг.Гэтэл салхилуулах агаар нь бүхэлдээ утаатай.Тэрхүү утааг бууруулахын тулд олон ажлыг хийсэн.Хойшдоо ч хийнэ.“Хийгээгүй” гэж шүүмжлэхийн аргагүй ажил­ласаар л байгаа.Гэсэн ч тэр нь үр дүнд хүрдэггүй. Хэрэгжүүлэгчид нь сэтгэлгүй бас зарцуулах ёстой мөнгийг зориулалт бусаар зарцуулсаар ирсэн.Үүний жишээ нь Цэвэр агаар төслийн дарга, цэргүүдийн ялын дүгнэлт.Тэд өнгөрсөн хугацаанд Улаанбаатарын утааг буу­руулахын тулд төсөвлөсөн бүх мөнгийг хувьдаа ашигласан нь тогтоогдсон.

Түүний нэг том гол буруутан нь тус сангийн ерөнхий нягтлан бодогч М.Хулан.Уг нь тэрбээр бидний л адил эх хүн. Сайн сайхан амьдрах гэсэн хүсэл зөвхөн түүнийх биш.Бүх хүнийх.Харамсалтай нь тэрбээр тэрхүү хүсэл сонирхлоо та бидний эрүүл уушгийг золиослон байж хэрэгжүүлсэн гэдэг.Өөрөө Дархан-Уул аймагт хауст амьдарч, зочид буудал ажиллуулдаг тул үр хүүхдээ салхилуулах боломж тэр хэрээр нээлттэй байх нь ойлгомжтой.Тийм ч учраас амьтны алаг үрэс насан туршдаа тархины өвчтэй болж, уушигны бүтэн амьсгаа авч чадахгүй хорвоог туулах нь зовлон биш мэт санагдсан биз.Ингэж бодож чаддаг учраас бүхэл бүтэн 78 сая төгрөгөөр брэндийн гутал цуглуулж, түүнээсээ тан­саглалын таашаалыг авч суусан байж таараа.Учир нь түүний гэрт нэгжлэг хийхэд 78 сая төгрөгийн брэндийн гутал гарчээ.Дээр нь 30 сая төгрөгийн үнэт эдлэл.Үнэт эдлэлийн тухайд нь эмэгтэй хүн гэдгээр нь өршөөж болмоор.Гэтэл 78 сая төгрөгийн брэнд гутал гэдэг чинь юу гэсэн үг вэ.Хэрэв өөрөө өөрийнхөө амьдралыг авч явахын тулд шударгаар тэмцээд тэр хэмжээний гутал авч чадсан бол өөр хэрэг.Гэтэл Цэвэр агаар сангийн мөнгөөр тансаглаж, 100, 100 саяар нь торлоод гарсныг нь бодохоор гол харламаар. Тэрбээр өөрийн хань хамсаатнуудын хамт нийтдээ гурван тэрбум 52 сая төгрөгийн хохирлыг улсад учруулсан нь тогтоогдсон.Энэ бол гурван сургууль эс бол гурван эмнэлэг барих мөнгө.Мэдээж том биш ч гэлээ тухайн нэг сум хийгээд хорооны хүүхэд багачуудыг өвлийн хүйтэнд хацраа, гараа хайруулан байж алхахгүйгээр эрдэм мэдлэг, эрүүл мэндийг олж авах мөнгө.Ингэж бодохоор түүнд 5.1 жилийнх нь ял багадсан санагдана.Тус сангийн гүйцэтгэх захирал Н.Хүрэлсүх түүний эл бүх хулгайг мэдээгүй гэж байгаа.Энэ нь төр ямар хүнд эрх мэдэл атгуулахаа мэдэхгүй байгаагийн илэрхийлэл.Мэдсэн ч мэдээгүй мэт царайлж, түүнд тэнэгтэх боломжийг олгосон байж болох.

Тэгвэл М.Хулан нягтлангийн брэндийн гутлын хорхойг дарах 78 сая төгрөгөөр юу хийж болох вэ. Зөвхөн эхний жишээ гэхэд Улсын аварга Г.Эрхэмбаярыг улсын арслан цол авахад нь “Монгол алт” компани 78 сая төгрөгөөр байлж байсан юм байна. Дараагийн жиших үйл явдал бол шинэ үеийн уран зохио­лыг үндэслэгч Д.Нацагдоржийн хө­шөөг “нүүлгэхэд” Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын тэргүүлэгчид 78 сая төгрөг зарцуулах шийдвэр гаргажээ. Өмнөговь аймагт болсон “Ингэний айрагны баяр-2012” арга хэмжээний үеэр зохион байгуулсан ноосон бүтээгдэхүүн, ингэний сүү, цагаан идээний үзэсгэлэнгийн үеэр 78 сая төгрөгийн бараа бүтээгдэхүүн зарагдаж. Үүнийг үзэсгэлэнд оролцогсод “алга ташиж”, талархан байж олон нийтэд зарласан.

Дархан-Уул аймгийн Төрийн сангаас 2013 оны хоёрдугаар сард “Орон нутгийн төсөвт байгууллагуудад 78.5 сая төг­рөгийн санхүүжилт олгосон” гэдэг мэдээллийг хийж байв. Энэ мөнгө мэдээж жилээ даана.Цаашлаад 78 сая төгрөгөөр өөр юу хийж болох вэ гэж зараас хайвал хуучны хоёр өрөө байрыг өлхөн дээрх мөнгөөр авч болно.Эс бол хотын төвд боломжийн талбайтай нэг өрөө, эсвэл хотын захад багахан шиг зайтай хоёр өрөө байр авчихна.За тэгээд суудлын жижиг тэрэг бол бараг 16, эсвэл үнээсээ хамаараад зургааг авч чадна.

Харин өдөрт 10 мянган төгрөг хүнсэндээ зарцуулдаг айл байлаа гэхэд хэд хоногийн хоол болохыг уншигч та тооцоолоод үзээрэй.Мэдээж 78 сая төгрөгөө 10 мянгад хуваах нь тодорхой.Эс бол энэ мөнгө өөрийн тань гэрт бэлнээр байгаа тохиолдолд юу хийж болохоо ч тооцоолж үз. Эцсийн үр дүн нь таны сэтгэлийг гомдолд хүргэх нь гэмшмээр.Мэдээж бид биш харин 78 сая төгрөгөөр брэндийн гутал цуглуулаад сууж байдаг М.Хулан нягтлангийн хувьд шүү дээ.Бид ийм л нийгэмд амьдарч, ийм л хүмүүст эрх мэдэл өгчихөөд сууж байна. Тэрбээр “100 сая төгрөг нэг торонд л багтдаг юм билээ” гэж хэлчихээд шүүх хуралдааны үеэр уучлал гуйсан нь үгүй. Гагцхүү хураасан, хуримтлуулсан бүхэн нь түүний ард үлдэж, тэрбээр 5.1 жилийн дараа эс бол хоёр жилийн дараа суллагдаж гарч ирэхэд эд мөнгөн дээрээ чөлөөтэй “тарвалзана”. Ийм байхад шударга ёсыг бид хэнээс нэхэх вэ.Түүний гэрээс хурааж авсан ард түмэн 78 сая төгрөгийн брэндийн гутлаар гол зогоох уу.Аль эсвэл дуудлага худалдаа зохион байгуулж, төсөвт орлогыг төвлөрүүлэх үү.Амьдралд шударга бус зүйл дэндүү олон.Гэхдээ амьтны алаг үрсийн эрүүл мэнд, улаанбаатарчуудын эрүүл уушгийг гэмтээн байж 78 сая төгрөгийн брэндийн гутлаар гангарах гэсэн М.Хулангийн хүсэл биелээгүйд эцсийн дүндээ бид буруутай байж мэдэх юм.Түүнийх шиг ихийг хүсч, ихийг мөрөөдөж, түүний гутлыг тайлах тэнхэлгүйгээрээ шүү дээ.

Г.ОТГОНЖАРГАЛ